De Engelse Max Havelaar toont Multatuli’s vulkanische temperament

Wordt hij nog wel gelezen? Is zijn boodschap niet passé? En was hij wel antikoloniaal genoeg? Vragen genoeg, vorige week bij de opening van het Multatuli-jaar, de herdenking van de 200ste geboortedag van de schrijver die op 2 maart 1820 als Eduard Douwes Dekker werd geboren.

Wat mag meetellen in de evaluatie (recente Volkskrant-koppen: ‘Multatuli is actueler dan ooit’ versus ‘Max Havelaar brengt ons niet verder’): in het buitenland kan de schrijver niet stuk.

Op de eerste Engelse editie van Max Havelaar uit 1868 volgden minstens 34 vertalingen (de tellingen lopen uiteen), in ruim tachtig edities. Dat is minder dan Het achterhuis, maar toch meer dan bijvoorbeeld Herman Kochs internationale klapper Het diner (2009), zeker als je het aantal dubbele vertalingen van Max Havelaar meetelt: alleen al in Duitsland verschenen er sinds Karl Mischkes pionierswerk in 1900 nog zes alternatieve versies.

Wie tegensputtert dat Douwes Dekker er ook wel lekker lang over heeft kunnen doen (Max Havelaar gaat zijn 160ste jaar in), ziet over het hoofd dat het aantal vertalingen nog altijd groeit.

Het Multatuli-museum in de Amsterdamse Korsjespoortsteeg kon het afgelopen decennium vertalingen uit het Turks (2017), Arabisch (2017), Grieks (2018) en Portugees/Braziliaans (2019) aan zijn collectie toevoegen, naast de oudere versies uit het Russisch (‘Maks Chavelaar’), Chinees, Japans, Koreaans, Vietnamees, Urdu, Armeens, Litouws, Estisch, Servo-Kroatisch, Sloveens, Slowaaks, Sardisch enzovoorts.

De jongste aanwinst, Max Havelaar – Or, the Coffee Auctions of the Dutch Trading Company (2019) van de vertalers David McKay en Ina Rilke, heeft meteen ook het mooiste omslag, passend bij Eduard Douwes Dekkers vulkanische temperament.

Afgebeeld is de vulkaan Merapi in Midden-Java door Raden Saleh Sarief Bastaman (1811-1880), een Javaanse schilder die in Nederland studeerde bij Cornelis Kruseman en Andreas Schelfhout.

Saleh Sarief Bastaman schilderde de grote Merapi-eruptie van 1865, acht jaar na Douwes Dekkers onfortuinlijke avontuur op Java als assistent-resident van Lebak. Intussen blijft de Merapi onverminderd gevaarlijk. Bij de laatste uitbarsting in 2010 verloren meer dan driehonderd Javanen het leven.