De Electriciteitsfabriek is zélf het spektakelstuk in de tentoonstelling Ω

De makers hopen dat Ω voor de bezoekers niet zozeer aanvoelt als een tentoonstelling, maar eerder als een wandeling door een park.

In een gemiddelde museumzaal is het overzichtelijk: hang een schilderij op tegen een witte muur, stel de belichting goed in en voilà, alle ogen zullen gericht zijn op de kunstwerken. Dat lukt niet als je een expositie maakt in een vervallen turbinehal met een grote wowfactor. De ruimte met zijn zware dwarsbalken, smalle trappetjes en afbladderende verf eist immers zelf alle aandacht op.

Sinds 2013 heeft een keur aan beeldend kunstenaars voor die uitdaging gestaan in de Electriciteitsfabriek, een industrieel monument in Den Haag. Ze gebruikten de leegstaande kolengestookte centrale als hun werkplaats. Zo toonde Theo Janssen in de hal van 40 meter breed, 60 meter lang en 40 meter hoog zijn strandbeesten van pvc. Christiaan Zwanikken bevolkte de oude turbinehal met zijn hybride wezens – half machine, half dier. Oscar Peters bouwde ter plekke een gigantische achtbaan met kunstwerken als passagiers.

De nieuwe expositie Ω, een symbool dat tegelijkertijd staat voor ‘ohm’ en ‘omega’, doet het anders. Voor de makers was meteen duidelijk dat de fabriek zélf het spektakel is. De Electriciteitsfabriek vroeg Gabriel Lester (49) voor deze editie, een multitaskende kunstenaar die films, inrichtingen en sculpturen maakt en tentoonstellingen samenstelt. Op zijn beurt verzamelde Lester een stuk of twintig kunstenaars om zich heen. Samen geven ze, als een jamsessie op een muziekpodium, de expositie gestalte met beeld, geluid en geur.

Ze hopen dat Ω voor de bezoekers niet zozeer aanvoelt als een tentoonstelling, maar eerder als een wandeling door een park, of als een verblijf in een wonderlijke capsule: een plek waar de tijd stil is komen te staan, misschien wel letterlijk. De makers willen niet veel kwijt over hun bedoelingen en associaties. Ze verwijzen naar de langste echo ter wereld, in een ondergrondse brandstofopslagplaats in Schotland: die duurt 112 seconden, en vanaf seconde 113 blijft de echo imaginair in je hoofd rondhangen.

Veel kunstwerken en installaties ontstaan uit de industriële ruimte zelf. Soms letterlijk. Zo zijn grote betonnen vloerplaten van 2 bij 2 meter losgewrikt en als kruiend ijs neergelegd. Daardoor is een waterpoel ontstaan, die het ‘wandeling door het park’-gevoel inderdaad oproept. Iets verderop heeft Leonard van Munster, maker van grote installaties in de openbare ruimte, tientallen meters aan glazen buizen aan elkaar gekoppeld. Door wisselende luchtdruk golft, klotst en botst er water door de buizen – een even fascinerend als nutteloos fabriekje.

Gabriel Lester maakt zelf een nieuw werk voor de Electriciteitsfabriek en bouwt er zijn installatie How to Act op, afkomstig uit de collectie van het Frans Hals Museum. Het is een licht- en geluidsinstallatie met vijftig lampen en een geluidstrack – een cinematografische ervaring zonder dat er filmbeelden aan te pas komen.

Die ervaring sluit aan bij een ander idee dat Gabriel Lester, ook wel ‘filmmaker zonder camera’ genoemd, wil meegeven aan de bezoekers van Ω: het bestaan van ontelbare filmrollen waarop momenten zijn vastgelegd waarop een scène is afgelopen, de acteurs net uit beeld zijn gestapt en de camera per abuis het verstrijken van de tijd is blijven vastleggen.

Ω, De Electriciteitsfabriek, De Constant Rebecqueplein 20 Den Haag, 24/9 t/m 28/11, op vrijdagen 16-20 uur, zaterdag-zondag 12-17 uur. www.electriciteitsfabriek.nl