De docu Framing Britney Spears vertelt weinig nieuws, maar toch valt je mond weer open

Of Britney Spears zelf gelukkig is met de documentaire over haar opkomst, neergang en aanstaande wederopstanding – we weten het niet, al zijn er rooksignalen waargenomen vanaf haar Instagram-account. De zangeres is niet benaderbaar en wie iets van haar wil weten, moet door een muur van toezichthouders zien te breken. Britney Spears staat nog altijd onder curatele. Of zoals haar fans al een paar jaar roepen: ze is een gevangene, een moderne slaaf.

De vraag is: hoelang nog? De vorige week verschenen film Framing Britney Spears, een productie van The New York Times, zet veel in werking. Deze week kijkt een rechter opnieuw naar het conservatorship dat de zangeres al jaren onder de duim houdt. En dat terwijl in november vorig jaar nog voor onbepaalde tijd was besloten dat vader Jamie Spears het gezag houdt, en dus ook heerser blijft over een heel vette bankrekening. De zaak is toch weer aan het rollen gebracht en alleen dat is al een verdienste van Framing Britney Spears.

Maar er gebeurt meer. De documentaire schetst een zo treurig beeld van de Amerikaanse sterrencultuur en vooral de rol van de media in dat circus, dat er een soort bijltjesdag lijkt afgekondigd. Presentatoren, fotografen en zelfs politici worden ter verantwoording geroepen en mogen zichzelf eens nader verklaren. Staan ze nog steeds achter oproepen om Britney Spears ‘neer te schieten’? En was het oké om een 17-jarige popzangeres op televisie te vragen naar haar borsten (zoals Ivo Niehe deed)? Omdat het toen nu eenmaal andere tijden waren?

Het bijzondere aan de documentaire die zo veel teweegbrengt: Framing Britney Spears vertelt eigenlijk niets nieuws. De film zet alleen alle bekende feiten rond de poptragedie nog eens op een rijtje. En doet dat zo goed, dat je mond toch weer openvalt. Hoe heeft dit in hemelsnaam kunnen gebeuren?

De opkomst van Britney Spears tekende in de jaren negentig een rechte lijn omhoog in de Amerikaanse sterrenhemel. Spears zong fanatiek en steengoed in een kerkkoor, in het gehucht Kentwood, in Louisiana. Haar ouders probeerden het talent in goede banen te leiden en brachten de kleine Spears onder bij een degelijke zangopleiding in New York. Van daaruit werd zij vrijwel direct het popsterrendom ingeschoten, eerst bij het Disney-programma The Mickey Mouse Club, daarna met haar eerste popplaat ...Baby One More Time, uit 1999.

Framing Britney Spears richt de eigen lens op die van de media gedurende die eerste carrièrefase. Het gaat eigenlijk al gelijk mis. We zien een meisje van een jaar of 10 op het podium staan naast een oudere heer met een microfoon, die vraagt of Spears al een vriendje heeft. En of zij anders eventueel geïnteresseerd is in hem.

Spears maakt een paar frisse videoclips voor MTV. Ze danst door de gangen van een school in een schooluniform met een kort rokje, en wordt op tv doorgezaagd over die volgens zogenaamd bezorgde presentatoren wel erg sexy outfits. ‘Je brengt iedereen in verwarring’, zegt een talkshowpresentator die waarschijnlijk vooral de verwarring in zijn eigen hoofd bedoelt. ‘Aan de ene kant lijk je maagdelijk en onschuldig. Maar aan de andere kant ben je een sexy vamp die danst in haar ondergoed.’ Spears: ‘Nou... ondergoed?’

Het eerste ‘frame’ is scherpgesteld. Britney Spears is een sletterige meid die het hoofd van mannen op hol brengt. Het wordt nog veel erger als haar relatie met popzanger Justin Timberlake op de klippen loopt. Dat is de schuld van de zangeres, want die zal Timberlake wel bedrogen hebben. Spears wordt op een walgelijke manier ondervraagd in het tv-programma Prime Time Thursday, van zender ABC. ‘Wat heb jij gedaan? Je hebt zijn hart gebroken’, zegt presentatrice Diane Sawyer. En er wordt een fragment getoond van de vrouw van de gouverneur van Maryland, die verklaart dat ze Spears zou willen doodschieten als ze de kans kreeg. ‘Dat krijg je er nou van’, suggereert Sawyer. Niemand die zegt dat de gouverneursvrouw direct gearresteerd moet worden.

De overbekende drama’s komen voorbij. Spears die de voogdij over haar kinderen verliest omdat ze wordt gefotografeerd met haar baby op schoot, rijdend in een auto. Het volgende frame: Spears is een slechte moeder. Weer wordt ze op het matje geroepen, vooral ook door de mainstreammedia. Dat Britney Spears in de jaren nul schandelijk werd belaagd door paparazzi, ja, dat wisten we. Maar Framing Britney Spears laat zien dat de geestelijke mishandeling veel verder ging, en dat feitelijk een hele industrie werd opgebouwd rond het beschadigen van Spears. ‘Haar lijdensweg werd een verdienmodel’, constateert iemand in de film.

Commentaar van een serieus nieuwsprogramma, bij beelden van Spears die een feestje viert met celebrity Paris Hilton: ‘Nou, de babysitter krijgt weer overuren uitbetaald.’ Je vraagt je af of over een mannelijke popster en vader ooit hetzelfde is gezegd. Natuurlijk niet. ‘De misogynie in de media en de sterrencultuur heeft een complete infrastructuur’, zegt een van de pratende hoofden in de film. Spears bezwijkt onder de druk, krijgt een geestelijke inzinking, scheert haar hoofd kaal en wordt opgenomen. En verdwijnt onder het toezicht van haar vader omdat ze niet meer in staat zou zijn om voor zichzelf te zorgen.

Maar Spears werkt intussen wel als een bezetene en verdient tientallen miljoenen per jaar met een serie shows in Las Vegas. Het geld gaat naar de bewindvoerders, en dus haar vader. Totdat Spears besluit niet meer op te treden zolang ze niet over haar eigen lot kan beschikken. De documentaire legt de bizarre bewindvoering uit en laat tegelijk zien hoe een groeiende groep actievoerders op sociale media oproept Spears te bevrijden uit haar slavernij.

Daarmee lijkt Framing Britney Spears nu zelf onderdeel te worden van het verhaal, dat zich misschien toch nog naar een gelukkig slothoofdstuk kan bewegen. De documentaire heeft de afgelopen dagen een storm aan reacties veroorzaakt, en stelt de curatele nu dus zelfs in de rechtbank weer ter discussie.

En er zijn meer lichtpuntjes. Het lot van Spears lijkt ook te kantelen omdat de mediacultuur de afgelopen jaren totaal is veranderd. Het framen van artiesten door heersende media lukt steeds minder goed, omdat die artiesten via hun socialemediakanalen zelf achter de knoppen zijn gaan zitten. De beweging #FreeBritney kwam op gang toen fans cryptische berichten van de zangeres op Instagram gingen ontcijferen, en besloten dat de zangeres hulp nodig had.

En al weet niemand of Spears op Instagram volledig vrij is om te posten wat ze wil, haar laatste berichten zijn bemoedigend. ‘Wat je ook denkt te weten over het leven van iemand, iedereen heeft zijn eigen verhaal, dat anders is dan wat je door een lens van een camera ziet’, schreef ze deze week. En: ‘Ik geniet nu weer van het alledaagse leven.’

De wereldwijde liefdesbetuiging die de zangeres de afgelopen week over zich heen heeft gekregen, moet voor haar hebben gevoeld als een warme douche, een ruimhartig eerherstel. En wie weet: het begin van een nieuw einde.

De documentaire Framing Britney Spears is verschenen bij de Amerikaanse zender FX en streamingdienst Hulu en is nog niet te zien in Nederland.