De consequenties

Creatief met conceptuele kunst, dat is de tengere Minnie Panis (1984) in de roman De consequenties, het debuut van Niña Weijers (1987) dat al binnen een maand is herdrukt. Ze is geïnteresseerd in het punt waar kunst en leven in elkaar overgaan - zijn foto's van je afval thuis een bewijs van je presentie, of ben je dan juist onzichtbaar geworden? -, een thema dat haar werk verwant maakt aan dat van de onvermijdelijke verdwijnkunstenaar Bas Jan Ader (1942-1975) en de ostentatieve aanwezigheidsartieste Marina Abramovic (1946).

Minnie heeft een minnaar gehad die fotograaf was, en kijkt toch raar op als ze naderhand foto's van zichzelf terugvindt in de Britse Vogue: hij had haar slapend vastgelegd. Zonder het te weten had ze liggen poseren. Als tegenprestatie wil ze de fotograaf drie weken inhuren waarin hij haar mag bespieden. Waar begint de kunst, en wie houdt wie in de greep?

Geen origineel onderwerp, en als Weijers ook nog schermt met Bergson, Lao Tze en de Mayakalender wordt de roman topzwaar van afgekloven ideeën en prietpraat. In het tweede deel van De consequenties laat de auteur zien waar die fascinatie van de kunstenares wortelt: in haar jeugd, of liever haar geboorte. Veel te vroeg namelijk, een couveusekindje, ze huilde pas na vijf maanden, je kunt zeggen dat Minnies leven van aanvang af experiment en performance was: overleeft ze of lost ze op?

Vroegwijs en apart. Weijers heeft veel woorden nodig om het leven van haar protagoniste van foetus tot moeder te schilderen. Aan schrappen doet ze niet, en haar snurkende redacteur heeft alles laten passeren: evidente onzin (het 'grootste deel van de mensheid' sterft aan een stomme ziekte, de eerste druk van Slaughterhouse Five is 'een dun boekje'), vreselijke vaagheden ('min of meer van de ene op de andere dag', 'Al met al had het een soort logica'), en dooddoeners waar je de broek van afzakt ('Hoe meer je wist, hoe minder je wist, dat was het tragische lot van kennis').

Geen Japanner die zijn sushi-afhaalzaak Hiroshima zou noemen, laat staan dat hij zijn bezoek confronteert met 'verweerde luchtfoto's van de atoomramp uit 1945' aan de muur. In De consequenties bestaat die afhaalzaak wel, in de Kinkerstraat te Amsterdam. Wat wil Weijers daarmee zeggen: dat haar romanwereld anders is dan de echte?

Dat er bij haar veel anders gaat, is waar. Terwijl haar minnaar met haar bezig is, spreekt Minnie hem toe: 'Je hebt zeldzame en waardevolle dierlijke trekken.' Geen wonder dat hij er gauw vandoor gaat.

De ergste zin is deze: 'Toen ze als laatste daad van onthechting haar paspoort verkocht aan een Roemeniër in een woonwagenkamp aan de rand van de stad (aan de ketting van zijn kar een grauwe hond en in zijn mond de glinstering van een gouden hoektand, omdat de werkelijkheid zichzelf vaker modelleert naar de fictie dan andersom), lag het liefdesverdriet eindelijk achter haar.' Waarom heeft een 'Roemeniër' een glinstering in zijn mond? Nou, omdat de werkelijkheid zichzelf vaker modelleert naar de fictie dan andersom. Dat zeg ik niet, dat zegt Niña Weijers.

undefined