David Middendorp maakt VR-choreografie met gebaren van wereldleiders: ‘Handen liegen niet’

Op verzoek van de Volkskrant legt choreograaf David Middendorp (44) drie speechende wereldleiders op zijn choreografische snijtafel.

De ruit van Angela Merkel, het vlechtwerk van Emmanuel Macron en de priemende wijsvinger van Donald Trump: David Middendorp (44) heeft de handgebaren van politieke leiders tot in detail bestudeerd. Aan de hand van opnamen van speeches heeft de Haagse choreograaf zich hun specifieke gesticulaties eigen gemaakt, en daarmee is hij gaan improviseren. Dat leidt tot een nieuwe choreografie voor twee dansers en een kleine dertig handen. HandsON speelt zich grotendeels af in virtual reality. Toeschouwers wanen zich thuis of in de theaterzaal via een VR-bril in een wonderlijk omniversum. Een web van beweeglijke handen speelt de hoofdrol en ‘het volk’ (lees: een verzameling vermenigvuldigde dansers) wordt als marionet aangestuurd.

Middendorp, zoon van een kunstenaar en een ingenieur, is naast choreograaf ook techneut. Wereldwijd trekt hij de aandacht met choreografieën vol ingenieuze technologie, zoals drones, lichaamssensoren, filmprojectie, animatie, video en livecamerawerk. Daarbij wordt hij geholpen door programmeurs, animatoren en slimme techbedrijven als Sioux Lime. Zelfs de paus bestelde bij Middendorp in 2014 een minivoorstelling voor een vredesbijeenkomst. ‘Helaas moest ik nee verkopen. Mijn choreografie Blue Journey haalde toen net de finale van America’s Got Talent.’

HandsON gaat zaterdag in première tijdens de online-editie van de Nederlandse Dansdagen. Voor Another Kind of Blue, het gezelschap van Middendorp, is het een uitgelezen kans de complexe VR-voorstelling uit te proberen. De kiem lag al in het voorjaar, toen Middendorp het duet Wereldleiders maakte voor een familievoorstelling van Introdans. Daarin sijpelde Trumps motoriek als alfaman door, evenals het trillen van Merkel en fel discussiërende handen uit Europese debatten. De schouwburgtournee moest echter kort na de première worden afgebroken vanwege lockdownmaatregelen.

Middendorp besloot Wereldleiders met nog meer politieke handgebaren verder te ontwikkelen tot een VR-voorstelling. In de geanimeerde wereld rijzen nu druk gesticulerende handen op uit stroperige olievelden, de politiek beladen vloeistof en een speelbal van macht. Op ons verzoek legt Middendorp drie speechende wereldleiders op zijn choreografische snijtafel. Want: ‘Handen liegen niet. Het onderbewustzijn spreekt altijd mee.’

Donald Trump

Wie de politieke invloed van handmotoriek analyseert, kan niet om de huidige Amerikaanse president heen. Middendorp: ‘Hij entertaint echt met zijn lichaamstaal. Met wild wapperende handen suggereert Trump chaos, om vervolgens met scherp naar beneden snijdende zijkanten te onderstrepen dat hij daarin wel even orde zal scheppen. Hij hakt in feite met zijn handen knopen door. Hij gebruikt ook vaak een priemende wijsvinger om een punt te maken of een beschuldiging richting iemand te uiten, zoals naar journalisten. Met opengesperde handpalmen symboliseert Trump vaak een verdedigingslinie tegen een door hem benoemd kwaad: ‘Ho, let op, dit is zeer beangstigend en ik ga dit voor jullie tegenhouden.’’

Angela Merkel

De lichaamstaal van de Duitse Bondskanselier oogt als Trumps tegenhanger. Middendorp: ‘Zij polijst haar handgebaren en zet vaak haar vingertoppen in een ruit tegen elkaar. Zo vormen ze samen een kooitje. Dat heb ik in mijn choreografie gebruikt: een vingerkooi waarin ik met filmtrucs mensen vang. Merkel probeert met gecontroleerde, trage handbewegingen wat lijzig de gezamenlijkheid te onderstrepen van haar aanpak van problemen. Ze probeert met haar handen iedereen bij elkaar te houden: ‘We gaan dit samen oplossen.’ Het ziet er hyperbewust uit, maar ook ongenaakbaar. Zeker als ze naast machomannen staat. Soms komt er een vuist aan te pas. Dan nog oogt dat gebaar alsof ze een suikerklontje fijnknijpt. Nooit agressiever.’

Emmanuel Macron

De Franse president Macron heeft volgens Middendorp een mediterrane manier van bewegen. ‘Hij is vrijer met zijn handen, vlecht ze vaak in elkaar, om ze weer elegant los te trekken. Je ziet een zuidelijk temperament. Er gebeurt echt iets bij hem. Soms onderstreept hij ieder woord met een nieuw gebaar. Hij mimet chic. Zijn stevige handdruk met Trump ging twee jaar geleden viraal. Macron hield Trump even in een houtgreep. Je zag witte knokkels. Het heeft iets ongemakkelijks en duisters om wereldleiders met gebarentaal elkaar en hun achterban zo te zien bespelen.’

HandsON van Another Kind of Blue, coproductie met Nederlandse Dansdagen Digitaal.
Première 3/10, Theater a/h Vrijthof, Maastricht. Via nederlandsedansdagen.nl in verkorte vorm thuis te bekijken, met VR-bril. 15/12, Korzo, Den Haag. Vanaf januari 2021 online te koop via platform STEAM.