Dampend tegen de stroom in

HOOFDREDACTEUR Fons de Poel: 'Peper gaat de O.J. Simpson-weg kiezen. Die gaat heel lang geen interviews meer geven. Let maar op. Hij blijft maandenlang buiten beeld.'

Verslaggever: 'Laten we hem voortdurend achtervolgen. En dan maar vragen: u was toch een vechtjas?'

'Waar is hij eigenlijk heen?'

'Noorwegen.'

'Dan kunnen we daar toch heen?'

Redacteur : 'Nee, alsjeblieft. Dat vind ik nou Willibrord Fréquin-achtig.'

De Poel: 'Waarom niet? Die man is in het nieuws omdat hij de politiek heeft verlaten. Waarom zouden we níet bij hem op de stoep staan?'

Redacteur: 'Hij is gevlucht naar het buitenland.'

De Poel: 'Nou én? Het is verdorie een bestuurder.'

Hij is een echte Netwerk-man, Fons de Poel. Dwars, uitdagend, een bijtertje en niet bang voor politiek incorrecte ideeën. Af en toe een tikkeltje aan de sensationele kant. Het liefst creëert hij 'politieke pan', zoals hij het zelf noemt.

'Nederland is een narcostaat', werd er een paar maanden geleden op zijn redactie geroepen, 'en dat gaan we bewijzen.'

Het resultaat: nieuws. Bijna alle kranten schreven deze week over speciaal gezant Hessing in Frankrijk - opgespoord door Reporter - die het niet eens is met het Nederlandse drugsbeleid.

De Poel noemt Netwerk 'de beste actualiteitenrubriek van Nederland', maar de reacties op hem zijn gemengd. Netwerk is hijgerig, tetterig, sensationeel, populistisch, ronkend en neigt naar emotioneel effectbejag, zeggen de recensenten. Al roemen dezelfde recensenten ook de journalistieke verdiensten van de rubriek. Netwerk haalt wél degelijke primeurs boven water.

Natuurlijk, soms is Netwerk te 'dampend', erkent De Poel. Maar dat hoort bij de 'brutalehondensfeer' die hij op zijn redactie wil hebben. 'Ik wil dwarse denkers. Kwajongens. Mensen die iets controversieels durven roepen', zegt hij in het Hilversumse Actualiteitencentrum.

'Zulke karakters kun je niet in tweeën knippen. Die roepen af en toe irritaties op. Maar daardoor kunnen we wél zo'n item over Nederland-narcostaat maken. Wij zijn de braafheid voorbij. Verslaggevers hoeven geen stoïcijnse boodschappers van het nieuws zijn. '

Netwerk is een reportagerubriek. Waar concurrent NOVA studiogesprekken voert, gaat Netwerk het land in. En dat trekt kijkers. Netwerk heeft er bijna 800 duizend, NOVA rond de 540 duizend. Het programma kost 25 miljoen per jaar. De rubriek stevent af op zijn duizendste uitzending, aanstaande zondag. In 1996 ontstond ze uit Brandpunt (KRO), Televizier (AVRO) en Hier en Nu (NCRV). Daar gingen dagenlange geheime vergadersessies aan vooraf, in het tuinhuis van NCRV-verslaggever Aart Zeeman. De roots zijn nog steeds merkbaar. KRO, NCRV en AVRO hebben ieder een eigen redactie, met een eigen hoofdredacteur en een eigen gebouw. Alleen op de dag van de uitzending verhuist de redactie naar het Actualiteitencentrum.

Niettemin hebben ze al twee jaar een gezamenlijke nieuwsdienst die de continuïteit van de uitzendingen in de gaten houdt. De hoofdredacteuren De Poel (KRO), Cees Labeur (NCRV) en Maria Henneman (AVRO), inmiddels ook privé bevriend, staan in voortdurende verbinding met elkaar. Hun mobieltjes piepen herhaaldelijk. Ook in het weekeinde. Steeds geven ze elkaar door waar hun redacties aan werken. Of leveren commentaar op elkaars uitzendingen.

De KRO heeft, mede door De Poel, de meest uitgesproken redactie van de drie. Het zijn grappenmakers, macho's met bravoure, met lef. Ego's, zeggen anderen.

Maar ook Henneman (AVRO) houdt van lef: 'Netwerk is het opinieweekblad op tv. Ik vind NOVA heel saai, al heb ik wel het gevoel dat ze de reportage aan het ontdekken zijn. Ik ben er niet altijd gelukkig mee als mijn presentatoren hun mening geven op tv, maar presentatoren zijn ook maar mensen. Het is belangrijk dat ze personality hebben.'

Tijdens het overleg tussen de hoofdredacteuren ontstaan de journalistieke discussies. Zoals die over de urgentie van de Surinaamse verkiezingen.

Labeur: 'Ze staan hier te branden van verlangen om acht weken van tevoren al met dieptereportages te komen.'

De Poel: Bestaat dat land nog?'

Labeur: 'We sturen twee mensen ernaartoe.'

De Poel: 'Mij interesseert het heel matig hoor. Wat is het belang van die verkiezingen?'

Hannie Hoekstra (coördinator nieuwsdienst): 'Of Bouterse de president wordt. En of het land een dictatuur blijft.'

De Poel: 'Het aantal inwoners is even groot als van de stad Utrecht...'

In het Hilversumse Actualiteitencentrum rennen redacteuren deze week met rode hoofden heen en weer. Peper is afgetreden en Netwerk maakt op zulke momenten vooral pragmatische keuzes - geen brutale. Wie is er te krijgen voor een reactie en hoe snel kan het item worden gedraaid? PvdA'er Jacques Wallage, die toevallig bij Andries Knevel (EO) in de studio zit, wordt meteen na de uitzending weggeplukt en geclaimd.

Netwerk heeft afspraken met andere actualiteitenrubrieken zoals NOVA en Twee Vandaag over de exclusiviteit van sprekers. Wie ín het nieuws zit, mag niet worden geclaimd, maar wie er net naast hangt wel. Anders zien de kijkers de hele avond dezelfde deskundigen voorbij trekken.

Ook de day after, als de AVRO een stuk wil maken over Peper als vechtjas, zoeken redacteuren koortsachtig naar sprekers die ze kunnen claimen. 'Is Paul Kalma wat?', roept iemand. De namen vliegen over de redactie. 'René Smit?' 'Kombrink?' 'Simons?' 'Henderson?'

De toon van Netwerk was vooral in het begin te gezwollen, zeggen de drie hoofdredacteuren. Een te hoog zwaailichtgehalte, zeiden Labeur en De Poel ooit tegen elkaar aan de bar. Maar dat was een bewuste keuze, zegt Labeur. 'We kozen laagdrempelige onderwerpen om kijkers te trekken. Achteraf heb je dan een lange weg te gaan om je van dat imago te bevrijden.'

Inmiddels proberen ze meer diepgang in de uitzendingen te krijgen, zoals in het halfuur durende item over de WAO. Het nieuws wordt serieus benaderd. Labeur: 'Het moet eerder over Mozambique gaan dan over pitbulls. We willen ons meer losmaken van de waan van de dag.' Tijdens het inspreken van de teksten wordt elk woord zorgvuldig gewogen. Soms monteren redacteuren twee dagen op een stuk van vijftien minuten.

Maar waarom dan tóch een reportage over Máxima? Waarom met een KRO-cameraploeg naar Argentinië om de kennissenkring van de toekomstige koningin te ondervragen? Het item was te lang, en er kwam te weinig uit, concluderen Henneman en Labeur. Te veel blijven hangen op borsthoogte van de babes, verduidelijkt een redacteur.

Maar bij de KRO ging na de uitzending de fles champagne open. 'Ik sta nog steeds achter het stuk', zegt De Poel. 'Er zat veel informatie in. Het was een poging om een cultuurschets te geven van de Argentijnse elite, waar zij vandaan komt. Elke serieuze krant zou het als bijlage willen hebben. Bovendien: elk medium worstelt met de Máxima-kwestie.'