Cultuursector gooit deuren open voor ludieke acties – burgemeesters waarschuwen te gaan handhaven

De culturele sector heeft de schroom van zich afgeworpen om te protesteren tegen het coronabeleid. Vrijdag besloot het kabinet dat niet-essentiële winkels hun deuren weer mogen openen, maar concertzalen, musea en theaters nog niet. Die beslissing viel bij veel van die instellingen zo verkeerd, dat een golf van protest ontstond. Woensdag gooien tientallen theaters en musea hun deuren open voor ludieke acties. Zelfs het doorgaans keurige Concertgebouw en Concertgebouworkest doen hieraan mee.

Het Veiligheidsberaad, van de 25 burgemeesters die voorzitter zijn van een veiligheidsregio, hebben afgesproken de coronaregels te zullen handhaven. Het is volgens de burgemeesters niet de bedoeling dat demonstraties tegen de maatregelen uitlopen op het onbeperkt openen van sectoren die dicht moeten blijven. Sommige instellingen die zouden meedoen, hebben hierop aangekondigd hun protest af te blazen.

In talkshow M kondigde acteur Diederik Ebbinge dinsdagavond aan dat de door hem geïnitieerde protestactie Kapsalon Theater nog wel doorgaat. ‘Wij zijn altijd het braafste jongetje van de klas geweest. En ik ben helemaal geen actievoerder, maar dit voelde voor mij als het moment waarop het misschien wel goed is om te besluiten dat we niet meer het braafste jongetje van de klas zijn.’

Het protest begon met een idee van Ebbinge, die zich eraan ergerde dat theaters dicht moeten blijven, terwijl bijvoorbeeld kapsalons weer klanten mogen ontvangen. Op zijn initiatief kunnen mensen woensdag op het podium van De Kleine Komedie in Amsterdam hun haar laten knippen terwijl zij met optredens worden vermaakt. Na een oproep van cabaretier Sanne Wallis de Vries sloten veel andere theaters zich bij ‘Kapsalon Theater’ aan.

Work-outs tussen oude meesters

Maandag voegden ook musea zich bij het verzet onder de naam ‘De Museum Gym’. Velen gaan woensdag publiek verwelkomen om ‘ruimte te geven aan (mentale) fitheid’ – een parodie op de beslissing vrijdag van het kabinet om alle sportactiviteiten weer toe te staan. Zo geven medewerkers van het Cobra Museum in Amstelveen yoga-, tai chi- en fitnesslessen en biedt Museum Alkmaar een ‘theatrale workout tussen de oude meesters’ aan.

Er is eerder verzet geweest, maar dat ging om slechts een deel van de sector. De festivalbranche organiseerde in augustus en september 2021 ‘Unmute Us’-protestmarsen tegen het strenge beleid voor evenementen. Daaraan deden telkens tienduizenden mensen mee. Concertzalen, musea en theaters hebben zich – enkele uitzonderingen daargelaten – steeds netjes aan het kabinetsbeleid gehouden. Daarbij speelt misschien ook mee dat zij subsidie van de overheid ontvangen. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.

Met de ludieke openingen geven instellingen nu uiting aan hun frustratie. Al langer hebben zij het gevoel dat het kabinet de culturele sector tijdens lockdowns benadeelt. De ‘Taskforce culturele en creatieve sector’ – het tijdelijke orgaan waarin alle instellingen zich na het uitbreken van de pandemie hebben verenigd – onderzoekt nu zelfs of een kort geding moet worden aangespannen tegen het kabinet.

Disproportioneel

In België begon een theaterproducent eind 2021 met succes een spoedprocedure. De Belgische regering had met ingang van Tweede Kerstdag bioscopen, theaters en concertzalen gesloten. Daarmee ging zij verder dan het advies van deskundigen. De horeca werd niet gedwongen om de deuren op slot te doen. Kort daarna oordeelde de Raad van State dat de beslissing disproportioneel was. De Belgische regering moest de sluiting ongedaan maken.

De Nederlandse situatie is anders: net als de culturele sector dient ook de horeca zijn deuren gesloten te houden. Toch denkt de taskforce dat er, net als in België, strijd is met het gelijkheidsbeginsel. Want 450 musea kunnen bijvoorbeeld geen mensen toelaten, terwijl 85 duizend winkels dat wel mogen. ‘Waarom mogen commerciële doorstroomlocaties (zoals Bijenkorf en Ikea) wél open en culturele doorstroomlocaties (musea) niet?’, vroeg de Museumvereniging zich af.

Een kort geding namens de musea heeft evenwel een nadeel. Als dat gewonnen wordt, moet het kabinet het beleid ten aanzien van musea veranderen. Maar dat biedt niet direct soelaas voor concertzalen en theaters. Zij zijn immers geen doorstroomlocaties. Tot nu toe zijn alle culturele instellingen gezamenlijk opgetrokken in de coronacrisis. Mede dankzij deze brede lobby kreeg de sector tot nu toe ruim 3 miljard euro aan noodsteun van het rijk. Ondanks een pandemie van bijna twee jaar en lange lockdowns is er nog geen gesubsidieerde instelling omgevallen.

Om dit unieke monsterverbond in stand te houden, zal de taskforce niet de voorkeur hebben om voor één onderdeel van de sector op te komen, zelfs al is daardoor juridische winst te behalen. Op dinsdag 25 januari bekijkt het kabinet of er meer kan. Als de culturele sector dan weer het onderspit delft, lijkt een gevecht in de rechtszaal onontkoombaar – namens de musea of namens alle kunstinstellingen.