Coosje Wijzenbeek (1948-2021) was de nationale viooljuf – en die van Janine Jansen

Wie als jong violistje de ambitie had om ooit professioneel musicus te worden, stelde zich vroeg of laat de vraag: ga ik voorspelen bij Coosje Wijzenbeek? Durf ik dat? Want Coosje Wijzenbeek was decennialang de bekendste vioolpedagoog van Nederland. Ze leidde violisten op zoals Rosanne Philippens, Carla Leurs en Noa Wildschut. En wat nog wel de grootste reclame was voor haar praktijk: ze was de viooljuf van Janine Jansen.

Donderdag is Wijzenbeek onverwacht in haar slaap overleden, 72 jaar oud. In augustus had ze een hersenbloeding, maar ze gaf gewoon weer les – dat was haar leven.

Wijzenbeek werd in 1948 geboren in Hilversum. Zelf leerde ze van een andere beroemde pedagoog, Davina van Wely. Ze speelde vedel in het ensemble Studio Laren, dat zich richtte op muziek uit de Middeleeuwen en Renaissance. Eén jaar hield ze het vol als violist in het Radio Filharmonisch Orkest, maar daar was ze ‘niet volgzaam genoeg’ voor, zei ze in de radiodocumentaire De klas van Coosje (VPRO).

Ze begon al met lesgeven op haar 12de. Ze bestudeerde het resultaat van haar woorden en stelde die woorden desgewenst bij. ‘Ik haal iets uit een kind wat erin zit en stop er niet iets in van mij’, werd haar motto. Voor die kinderen moest de viool wel op de eerste plaats komen: een proefwerk was geen excuus om niet te studeren. Als mensen voor hun lol viool wilden spelen, prima, maar ‘in amateurs ben ik niet gespecialiseerd’.

Rosanne Philippens kwam op haar 11de bij Wijzenbeek – in de vioolwereld volstaat ‘Coosje’ – terecht. ‘Ik kende de verhalen over hoe streng ze was, dus ik zag erg tegen die eerste les op. Ik ben ook weleens huilend van les gekomen, maar het stond allemaal in het teken van iets groters. Ze bracht je op jonge leeftijd professionaliteit en loyaliteit bij, dat bleek extreem waardevol. Als ze een bepaalde luiheid zag terwijl iemand wel talent had, dan pakte ze je harder aan.’

In zestig jaar had ze talloze leerlingen. ‘Met hen voel ik een onzichtbare verbinding, we voelen als een soort familie’, zegt Philippens. Waar je een Wijzenbeek-leerling dan aan herkent? ‘Ik denk dat we allemaal een goede technische basis hebben en niet bang zijn om te spelen. Een bepaald gemak, ook. Ze hamerde op een volle toon en recht strijken, daar was geen discussie over mogelijk.’

De pijlers van Wijzenbeeks lespraktijk waren individuele lessen, kamermuzieklessen en het samenspel in haar jeugdstrijkorkest, de Fancy Fiddlers. Ook veel van Wijzenbeeks familieleden kregen les van haar. Zoals altviolist Judith Wijzenbeek, die twee deuren van haar tante vandaan in Hilversum opgroeide. ‘Ik werd niet ontzien’, zegt Judith, die haar tante herinnert als warm, liefdevol en, inderdaad, streng. ‘Maar uit die strengheid van haar sprak betrokkenheid. Als ze niet streng deed, dacht je: ze vindt het niet interessant.

‘Toen ik een zoontje kreeg, zei ze: breng hem maar bij mij. Van ouders bij de les moest ze niets hebben, toch mocht ik er een paar keer bij zitten. Toen realiseerde ik me pas hoe uniek het is hoe zij met kinderen omging. Ze nam mensen op heel jonge leeftijd al heel serieus. Ook met ukkies van 4 kon ze een klik hebben. In vormen van verhalen en spelletjes ging alle stof er in sneltreinvaart doorheen. Een kind had niet eens in de gaten hoeveel hij aan het leren was.’