Code Inconnu : Récit incomplet de divers voyages

Code Inconnu is een film zonder veilige bodem. Zodra de werkelijkheid in Michael Haneke's film contouren krijgt, verschiet zij prompt van betekenis. Haneke speelt een spelletje met het verwachtingspatroon, maar op een gemoedelijke stemming is hij niet uit.

Angstaanjagende beelden blijken een film in een film te zijn, terwijl handelingen in een rustige straat plotsklaps kunnen exploderen -een wanhopig weggeworpen prop papier vormt de opmaat tot een vechtpartij, waarin moed, moraal en racisme met elkaar verstrikt raken.

Haneke speelt een spelletje met het verwachtingspatroon, maar op een gemoedelijke stemming is hij niet uit. Zijn stijlvaste, minutieuze regie - de scnes zijn in één take opgenomen - ontregelt.

Code Inconnu is niet een spiegel van de werkelijkheid, maar een spiegel van vooroordelen. Wie een verhaallijn probeert te raden, wordt afgestraft met een kentering.

Al in de allereerste seconde maakt Haneke duidelijk niks met gladgestreken waarheden van doen te willen hebben. Hij toont dove kinderen, die in gebarentaal met elkaar de dag doornemen. Het gapende gat tussen de personages en de bioscoopbezoeker wordt daarna alleen nog maar groter.

Op het eerste gezicht is Code Inconnu een vertelling over de hedendaagse maatschappij. Haneke, die Code Inconnu schreef op verzoek van hoofdrolspeelster Juliette Binoche, toont Parijs als een stad vol botsende waarden. Welvaart en armoede leven er naast elkaar, evenals heidense westerlingen en conservatieve islamieten of een Roemeense vluchteling en een verwarde oorlogsfotograaf. De stad als spraakverwarring, verbeeld door de ambitieuze, onverschillige actrice Anne (Binoche) en haar directe omgeving.

Haneke's visuele valluik onderstreept ook de leugenachtigheid van beelden. Daarmee bekritiseert de Oostenrijker - voor het eerst over de grens, in Frankrijk, werkzaam - de door media gedomineerde maatschappij, waarin de werkelijkheid aan timeslots en doelgroepen wordt aangepast.

Evenmin als in Funny Games of 71 Fragmente einer Chronologie des Zufalls biedt Haneke in Code Inconnu een psychologisch of sociologische houvast. Hij gaat zelfs een stap verder: er is niet eens een verhaal om bij aan te klampen. De personages zijn gereduceerd tot pionnen. Hun levens vormen doorgeefluiken van Haneke's onbehagen over een wereld waarin verantwoordelijkheid verschrompelde tot een abstract begrip.

Dat onbehagen sluimert permanent op de achtergrond, als een loerende hond, klaar om te bijten. Om soms in al zijn lelijkheid te voorschijn te komen. Opgeschoten tieners van noord-Afrikaanse afkomst komen op zo'n moment op Anne af, in een metro-coup. Ze kleineren en bedreigen de actrice, die niet reageert. Verstijfd van angst houdt zij haar lippen opelkaar.

Dergelijke confrontaties strooien zand in het politiek-correcte denksysteem. Ze zaaien verwarring en dwingen tot herorintatie. Code Inconnu voelt aan als een onaangenaam maar belangrijk gesprek. Een gesprek dat zich nestelt in het geheugen en op termijn de blik verandert.