Cate Blanchett: ‘Het artistieke hoeft voor mij niet educatief te zijn’

Uit de mond van de 58-jarige filmmaker zijn dat geen lichte woorden: nadat hij handenvol Oscarnominaties had vergaard met zijn eerste films In the Bedroom (2001) en Little Children (2006), kwam de ene na de andere productie waarop hij zich stortte niet van de grond. Dit is zijn eerste film in dertien jaar. En dat Blanchett de film ‘draagt’ is nog zwak uitgedrukt: de Australische actrice (53) zit in vrijwel elke scène van het tweeënhalf uur lange portret van een vrouw die haar leven ziet (of doet) instorten.

Lydia Tár, heet het hoofdpersonage uit de film, die is opgenomen in de competitie voor de Gouden Leeuw. Ze is de wereldberoemde (verzonnen) Amerikaanse dirigent van een hoog aangeschreven Duits orkest. Een briljante en snedige vrouw, die volledig vergroeid is met haar plaats aan de top. Veeleisend voor zichzelf, soms een tiran voor haar adepten, assistenten, sponsoren en orkestleden. Iedereen dweept met haar, deels ook uit angst: Tár is het middelpunt van wat tegenwoordig een ‘toxische’ biotoop heet.

Field schreef en regisseerde een verhaal dat nog weinig is verteld. Waar in de media afgelopen jaren berichten opdoken over mannelijke topdirigenten die hun positie misbruikten, is het hier een lesbische vrouw die zich schuldig maakt aan ongepaste avances op de werkvloer. Tár is een fictief portret van de zeldzame vrouwelijke dirigent die wél de top heeft gehaald en zich heeft ingevochten in een wereld die wordt bepaald door mannen. Het is een psychologisch drama over de corrumperende werking van adoratie en macht: hoezeer die krachten zowel de leider als de ondergeschikte in een ongezonde rol dwingen, of helpen.

Tijdens de persconferentie voor Tár, wordt Blanchett gevraagd naar het belang van films over lesbische vrouwen, in een tijd waarin lhbti-rechten in veel landen onder vuur liggen. De actrice, die eerder de hoofdrol speelde in Carol (2015), over een lesbische vrouw in het repressieve Amerika van de jaren vijftig: ‘Ik denk dat die films van belang zijn voor de samenleving. Al ben ik wat voorzichtig als mensen het woord ‘belangrijk’ gebruiken in combinatie met kunst: het artistieke hoeft voor mij niet educatief te zijn. Mensen kunnen er van alles in lezen en zien, het politiek maken, erover discussiëren, het verwerpen of verafschuwen, beledigd zijn of geïnspireerd, maar daar hebben wij als makers geen invloed op.’

Urgent, dat woord wil ze wel aan Tár verbinden. ‘Of onmiskenbaar. Het klinkt misschien vreemd, maar ik heb me eigenlijk geheel niet beziggehouden met het gender van het personage, of haar seksualiteit. Het ís er gewoon, dat bevalt me ook zo aan de film. En ik geloof dat we als soort inmiddels ook wel volwassen genoeg zijn om daar niet het hoofdonderwerp van te maken, of de koppen van artikelen.’