Bromet doet in De Bibliotheek wat een groot documentairemaker doet: hij maakt het alledaagse uitzonderlijk

Twee dames met stemmen als ritselend crêpepapier zitten op een bankje. Of ze hier vaak komen, is de vraag.

‘As me boek uit is, haal ik een nieuwe.’ En, even later: ‘Komme we in de krant of zo?’

Bij dezen.

Speciaal voor de Boekenweek maakte Frans ‘wat bent u daar aan het doen?’ Bromet de serie De Bibliotheek (VPRO) voor NPO2. In zijn voice-over noemt Bromet bibliotheken ‘eilandjes waar het rendementsdenken nog niet is doorgedrongen.’ En hij bereist die archipel met de geestdrift van de ware antropoloog, bestudeert de mensen en hun gebruiken. Want wat dóe je eigenlijk, op zo’n eiland?

Nou, van alles.

Er zijn jongetjes die dammen, scholieren die chillen, een verlegen meisje dat haar huiswerk maakt, dames die lampenkappen maken van kroonkurken, borstprotheses breien, een mevrouw die oogt alsof ze op een blind date wacht maar in werkelijkheid dakloos is, er is de Iraanse vluchteling die samen met een vrijwilliger Max Havelaar wil lezen en een jonge vrouw uit Sri Lanka die, bij wijze van taaloefening, zich op de meezingcursus laat meevoeren door de poëzie in het oeuvre van Rita Corita.

Het ouderwetse boeken lenen gebeurt vooral nog in de Bibliobus, waar verlegen jongens schouder aan schouder met oudere dames (‘Een goeie moord is nooit weg’) de kasten scannen op lectuur van hun gading.

Dit stukje schrijf ik op de eerste verdieping van zo’n bibliotheek. Vroeger kwam ik er vaker, bijna dagelijks – ik schreef er mijn scriptie, en daarna een boek dat nooit af kwam. Ik ging er weer weg toen al die mensen met hun eigenaardigheden me van mijn werk hielden. Op het laatst zat ik er voornamelijk nog om me heen te kijken. Bovendien waren de wc’s er niet erg fris.

Wat ik zag, destijds, vanuit de verte, daarop zoomt Bromet in met zijn kenmerkende, geduldige blik. Zijn nieuwsgierigheid naar de ander lijkt chronisch. Hij stelt de vragen die hij al een halve eeuw stelt, schijnbaar terloops maar altijd recht op z’n doel af. Bromet doet wat een groot documentairemaker doet: hij stelt scherp op alledaagse dingen en toont ons hoe uitzonderlijk die bij nadere beschouwing eigenlijk zijn. Zoals hoe de bieb een van de weinige plekken is in de stad waar honderden werelden door elkaar lopen, waar een gepensioneerde pianist zijn hobby kan komen beoefenen, waar jongeren afspraakjes maken, waar je je kunt terugtrekken of juist nieuwe contacten kunt opdoen, waar zij die hulp nodig hebben hulpvaardige mensen ontmoeten en waar je als beginnende lezer oefent met voorlezen voor een speciale voorleeshond.

Ik vermoed dat deze Brometportretjes een veel preciezer beeld van ons land schetsen dan sommige volksvertegenwoordigers dat plegen te doen. Op die archipel, daar vindt de daadwerkelijke ‘samenleving’ plaats. Alleen daarom al zou het onbeschrijflijk treurig zijn wanneer de eilandjes door verandering van klimaat langzaam onder water zouden lopen.