Britse komiek Andrew Doyle: ‘Wokeactivisten zijn onbegrensd absurd’

De strijd voor sociale rechtvaardigheid is ontspoord, meent de Britse komiek en satiricus Andrew Doyle. Spot helpt om de activisten te ontmaskeren.

Het is woke om je bewust te zijn van ervaringen en gevoelens in groepen die van oudsher zijn onderdrukt. Het is woke om te beseffen dat er tussen man en vrouw nog ontelbare genderidentiteiten bestaan. Het is woke om een veilige omgeving te scheppen en om op je woorden te letten om uiting te geven aan al die gevoeligheden. En volgens Andrew Doyle is het volstrekt onzinnig, ja, zelfs gevaarlijk, om woke te zijn.

Waar Doyle vandaan komt, Groot-Brittannië, pleiten studenten van elitaire universiteiten voor ‘dekolonisatie’ van het curriculum, zodat bijvoorbeeld meer literatuur van zwarte mensen en vrouwen aan bod komt. Toonaangevende media schrijven ‘black’ met een hoofdletter, maar ‘white’ met een kleine w. Programmamakers bij de bekende musea en theaters spannen zich in om culturele diversiteit te tonen.

Kritiek daarop klinkt vooral uit rechtse hoek. Maar Doyle is niet rechts. Hij ziet zichzelf als links en stoort zich aan de suggestie dat het progressief zou zijn om woke te zijn. Om dat punt te maken, besloot hij humor in te zetten als wapen. Doyle is namelijk een veelzijdige komiek. Hij maakt stand-upcomedy en schrijft toneelstukken, theaterproducties en musicals. Hij is ook essayist, literatuurcriticus en commentator bij BBC Radio en Sky News.

In 2018 maakte Doyle een Twitteraccount aan voor Titania McGrath, een ‘radicale, intersectionele dichter’ die strijdt voor sociale rechtvaardigheid. Ze is volgens haar bedenker het prototype van iemand die woke is: zelfingenomen en geprivilegieerd, maar levend in de waan dat ze wordt onderdrukt. Met meer dan een half miljoen volgers groeide Titania uit tot een cultheld.

Twee boeken heeft ze op haar naam. Het eerste is Woke – A Guide to Social Justice, met praktische tips over hoe je de wereld kunt verbeteren, bijvoorbeeld door oudere mensen die niet weten wat ‘non-binair’ betekent uit te schelden op sociale media. En nu is er My First Little Book of Intersectional Activism, een vrolijk boekje voor de jeugd. Zo lezen we dat Titania ‘ecoseksueel’ is: ze heeft alleen seks met planten en groenten. Ook is ze ‘hooiraciaal’: haar etnische identiteit fluctueert, afhankelijk van de pollen in de lucht.

Iedereen begrijpt toch dat Titania niet echt bestaat?

‘Nee, boekhandels stallen haar boeken soms uit op een tafel vol boeken over racisme en vrouwenonderdrukking, alsof het serieuze handleidingen zijn. Op Twitter heb ik geregeld discussies met feministen die geloven dat ze echt bestaat. Ze is door redacties uitgenodigd om aan te schuiven bij praatprogramma’s.’

Mensen trappen er dus in. Grappig.

‘Het is meer dan grappig. Het laat zien hoe absurd de beweringen van woke-activisten zijn. Al meerdere keren zette ik een grap op Twitter die maanden later werkelijkheid werd. Zo twitterde Titania dat de verfilming van Mary Poppins racistisch was, omdat ze schoorsteenroet op haar gezicht had. The New York Times schreef daarna precies hetzelfde. De absurditeit is onbegrensd.’

Waarom kiest u voor satire om uw punt te maken?

‘Satire is een lichtvoetig genre om de machthebbers en de pestkoppen in de samenleving te bekritiseren.’

De woke-activisten zijn toch niet de machthebbers en de pestkoppen in de samenleving? Zij keren zich juist tégen hen.

‘Woke-activisten zien zichzelf graag als de underdog. In werkelijkheid vormen ze een invloedrijke elite. Al onze vooraanstaande media, universiteiten en culturele instellingen zijn in de greep van de wokecultuur. Mijn hemel, zelfs prins Harry en zijn vrouw Meghan Markle zijn woke. Hoe bevoorrecht wil je het hebben?’

Waaruit bestaan dan die macht en die pesterijen?

‘Mensen durven zich niet meer uit te spreken, inclusief mensen met de beste bedoelingen, uit angst dat ze per ongeluk iets verkeerd zeggen. Wie zich niet volledig aan de woke-ideologie conformeert, wordt een prooi. Als dat gebeurt, gaan ze achter je aan, dringen ze aan op je ontslag en verstoten ze je uit de maatschappij.’

Daarin verschillen Nederland en het Verenigd Koninkrijk, denkt Doyle. Waar Marco van Basten een weekje werd geschorst als commentator bij Fox Sports nadat hij ‘sieg heil’ had gezegd, als reactie op een interview met een Duitse voetbaltrainer, kun je bij de BBC, zoals muziekjournalist Danny Baker overkwam, worden ontslagen na een ongelukkige tweet die, inderdaad, naar racisme riekt. ‘Bij ons zijn excuses niet langer voldoende’, zegt Doyle. ‘Vergeving is niet mogelijk, je zult boeten. In uw land is het vooralsnog anders, maar ik vrees het ergste. Woke verspreidt zich als een virus.’

Een virus dat volgens u resulteert in zelfcensuur.

‘Precies. Als je een mening hebt die niet binnen het kader van de door hen geaccepteerde opvattingen valt, heb je een keuze: je spreekt je uit en loopt het risico te worden verstoten, óf je houdt je mond. De meeste mensen kiezen voor het laatste.’

Hoe herkennen we wokeactivisten?

‘Ze zijn kleingeestig en onverdraagzaam.’

Die woorden gebruiken wokeactivisten juist voor de mensen die zij willen terechtwijzen.

‘Onverdraagzaamheid betekent intolerantie voor andere opvattingen. Nou, dat is de hele basis van de wokebeweging. Ze hebben geen interesse in een discussie. Ze willen niet luisteren naar een ander perspectief. Daarom worden debatten waaraan een spreker meedoet die ze niet aanstaat zo vaak geannuleerd. Ze willen hun wereldbeeld opleggen aan anderen.’

Ze willen toch juist voorkomen dat het dominante wereldbeeld aan iedereen wordt opgelegd?

‘Nee, nee. We moeten leren voorbij hun taal te kijken. Ze zeggen dat ze tegen racisme zijn, maar zélf maken ze voortdurend onderscheid op basis van huidskleur. Ze bepleiten diversiteit, maar ze willen dat iedereen hetzelfde denkt – namelijk zoals zij. Ze noemen zichzelf progressief, maar ze ontmantelen maatschappelijke vooruitgang door inperking van de vrije meningsuiting, dé basis van iedere vrijheidsstrijd.’

Volgens u is de strijd voor sociale rechtvaardigheid uit de hand gelopen. Hoe is dat zo gekomen?

‘Ik geloof dat wokeactivisten weigeren te erkennen dat er in de afgelopen decennia morele vooruitgang was. We stevenden af op gelijkheid: gelijke rechten, erkenning van het homohuwelijk, noem maar op. We waren – en zijn – er nog niet, met bijvoorbeeld hier en daar nog altijd racisme. Maar de samenleving accepteerde dit soort onverdraagzaamheid steeds minder, en terecht. Toen schoten we door. Kennelijk moest er nog feller worden gevochten, ook al was het gevecht wel zo’n beetje gewonnen.’

En nu worden mensen te snel een racist genoemd?

‘Precies. ‘Racist’ is een betekenisloos woord geworden: het is gewoon iemand die je niet mag en liever niet ziet als onderdeel van de samenleving. Dat verlies van betekenis is een probleem, want een échte racist moeten we zo kunnen noemen en uitdagen.’

U wordt vast ook uitgemaakt voor racist.

‘Ja, elke dag. Het maakt niet uit dat ik me altijd uitspreek tegen racisme als ik het tegenkom. Omdat ik niet een van hen ben, is besloten dat ik wel een racist moet zijn, of een fascist, of een nazi. Het is kinderachtig; wokeactivisten denken nog net zo simplistisch als kinderen.’

Hoe toepasselijk dus, dat Titania McGraths nieuwste boek zich richt tot kinderen tussen 6 maanden en 6 jaar. Het bevat verhalen over de meest inspirerende mensen uit de wereldgeschiedenis, zoals Hillary Clinton, Greta Thunberg en Jozef Stalin. Wat staat er zoal in? Omdat Titania een keer 24 uur was geschorst door Twitter, weet ze hoe Nelson Mandela zich moet hebben gevoeld in de gevangenis. Over Rosa Parks, de zwarte burgerrechtenactivist die in 1955 weigerde haar zitplaats in de bus af te staan aan een witte passagier, schrijft Titania dat ze iedere vergelijking met haar naast zich neerlegt: ‘Ik zou nog niet dood willen worden gevonden in het openbaar vervoer.’

Maar hoeveel grappen en grollen Doyle ook maakt, hij is uiterst serieus. Volgens hem voedt de wokecultuur de polarisatie in de samenleving en zaagt ze aan de fundamenten van zijn linkse politieke idealen.

Hoe moeten progressieve partijen ermee omgaan?

‘Ze moeten het uitroeien. Woke maakt links kapot.’

Kom, drukt u zich niet te sterk uit?

‘Je kunt jezelf niet links noemen én woke, die twee gaan niet samen. Als je links bent, staat economische ongelijkheid aan de basis van je politieke overtuigingen. De wokeactivisten vormen daarentegen grotendeels een bourgeois beweging zonder enige interesse in armoede. Wie woke is, praat over wit privilege; wie links is, praat over het enige echte relevante privilege, namelijk: hoe rijk je bent. Links komt op voor arbeiders; woke kijkt op ze neer, alsof ze een volgzame massa vormen die elk moment in razernij en geweld kan uitbarsten als er ergens een opruiend woordje valt. Vreselijk betuttelend.’

Volgens u ben je pas echt links als je ongelijkheid een belangrijk thema vindt. Intussen had u...

‘Ho, wacht, dat verzin ík niet! Dat is wat Karl Marx zei. Dat is wat álle belangrijke linkse denkers áltijd hebben gezegd. Linkse partijen moeten weer begrijpen wat het betekent om links te zijn. Links ageerde altijd tegen klassenongelijkheid, strijdend voor materiële vooruitgang, burgerrechten en vrije meningsuiting. Je kunt dat niet even overboord gooien en jezelf nog steeds links noemen.’

Intussen had u een tournee gepland om in zaaltjes over de wokecultuur te praten met Douglas Murray, een bekende rechtse denker die het neoconservatisme aanprijst en immigratie bekritiseert.

‘Ja, ik werd meteen uitgemaakt voor een nazi!’

Vindt u het niet wat ongemakkelijk dat u dezelfde kijk heeft op de wokecultuur als hij?

‘Ach, dat onderscheid tussen links en rechts is niet langer zo relevant. Wat voor mij telt, is dat Douglas Murray een goed mens is, die er toevallig rechtse ideeën op nahoudt. Dat is niet tegenstrijdig. Als rechtse mensen een mening hebben over linkse mensen is het vaak dat ze het verkeerd zien, of misschien dat ze naïef of dommig zijn. Linkse mensen daarentegen vinden rechtse mensen altijd slecht. Dat is niet alleen onjuist, het is ook een moreel oordeel dat het politieke debat niet bepaald positief beïnvloedt. We moeten er eens mee ophouden.’

U wilt een einde aan de wokecultuur. Wat moet daar volgens u voor gebeuren?

‘We moeten moediger zijn en terugvechten. Dat zal soms vervelende gevolgen hebben: sommigen zullen hun baan verliezen, misschien ook vrienden en familie. Toch lijkt me dat beter dan het alternatief, namelijk een samenleving die steeds meer restricties zal opleggen aan wat we doen, wat we zeggen en wat we denken. De wokecultuur eindigt pas als minder mensen deze malligheid serieus nemen en als we ophouden om ons eraan over te geven.’