Britse doorbraak voor Nederlandse schrijvers

'We mogen niet rusten tot meer Nederlandse fictie onze kant op komt.' Zo besloot The Guardian vorige week een bespreking van The Penguin Book of Dutch Short Stories, een bloemlezing door wijlen Joost Zwagerman die eind november is uitgekomen in Engeland. In deze dwarsdoorsnede van de Nederlandse literatuur uit de afgelopen eeuw is werk te lezen van onder anderen Nescio, Cees Nooteboom, Manon Uphoff, Marcel Möring en Joost de Vries.

Is er sprake van een opleving van het Engelse taalgebied voor Nederlandse schrijvers? Deze week verschijnt ook een geheel Nederlandse editie van het vooraanstaande Britse literair tijdschrift Five Dials, tevens uitgegeven door Penguin. De vertalingen zijn bekostigd door het Wanderlustprogramma van het Nederlands Letterenfonds en zijn geselecteerd door de in New York woonachtige schrijver Philip Huff.

Naast een verhaal van hem bevat Five Dials verhalen van jonge schrijvers als Hanna Bervoets, Thomas Heerma van Voss, Niña Weijers, Mustafa Stitou, Ester Naomi Perquin en Maartje Wortel.

'Het is een bedankbriefje aan een land van gepassioneerde lezers, wier schrijvers het verdienen om in het Engels te worden gelezen zoals die van ons in het Nederlands gelezen worden', zegt uitgever Simon Prosher. De lancering van het tijdschrift wordt begin februari opgeluisterd met een evenement in Londen, waarbij Nederlandse schrijvers aanwezig zijn. Five Dials bereikt wereldwijd meer dan 100 duizend lezers. Dit is de 41ste editie.

Voor Nederlandse schrijvers is het Engelse taalgebied berucht moeilijk om in door te dringen, laat staan door te breken. Herman Koch was de afgelopen jaren de enige met commercieel succes in Amerika en het Verenigd Koninkrijk. Vertalingen van Gerbrand Bakker en Peter Buwalda kregen goede kritieken. En onlangs werden de Engelse vertaalrechten van romans van Connie Palmen (Jij zegt het) en Joost de Vries (De republiek) verkocht.

Ook een dode 'Dutchie' floreert sinds kort op de Britse eilanden. Haast 70 jaar na het origineel werd Gerard Reve's The Evenings eind vorig jaar vol lof ontvangen in Engeland, waar het boek inmiddels aan een vijfde druk toe is. 'Het gebeurt een recensent maar zeer zelden dat hij een roman onder ogen krijgt die niet alleen een meesterwerk is, maar ook een verborgen hoeksteen van de moderne Europese literatuur', begon recensent Tim Parks zijn bespreking in The Guardian.

Volgende week verschijnt ook de Amerikaanse editie van De Avonden, waarvan al 3.000 exemplaren zijn voorbesteld. Voor The New York Times was het reden maandag een groot profiel van Reve te publiceren, inclusief vergelijkingen met J.D. Salinger, Albert Camus en Karl Ove Knausgård.

De Engelse literaire wereld kijkt te veel naar Franse en Duitse schrijvers, volgens recensent Parks, en negeert daardoor Nederland en andere kleine taalgebieden. En Nederlanders lezen zelf nauwelijks Nederlandse fictie, schrijft Zwagerman in het voorwoord van zijn bloemlezing. Omdat de Nederlandse taal zo in beweging is geweest, zijn oude klassiekers voor de meesten haast onleesbaar gewordden. Daarom begint hij zijn selectie in 1918, bij Nescio.

Misschien zou een enorme hit helpen om Engelse lezers definitief aan de Nederlandse schrijvers te krijgen, filosoferen schrijver Huff en uitgever Prosher in het voorwoord van Five Dials. Wellicht is Reve of Koch dat. Of Five Dials zelf, hopen de makers.

Wat voor indruk krijgen de Britten van 'the lowlands' uit Nederlandse fictie? 'Er zijn veel rariteiten te vinden in de Nederlandse literatuur', schrijft The Guardian naar aanleiding van Zwagermans bloemlezing. De krant noemt het verhaal van Uphoff over een man die hondenpoep moet eten om de sleutels van een grachtenpand te krijgen.

Toch zijn de overeenkomsten tussen de Britten en de Nederlanders groot, schrijft de krant. Beide volken worden rationeel bestuurd en koesteren een droom van klasseloosheid en gelijkwaardigheid. De volksaard zou in beide gevallen een verstandig compromis zijn tussen de Zuid-Europese felheid en Germaanse stuursheid.

De meeste verhalen pulseren van onbehagen, schrijft uitgever Prosher in Five Dials. Een sluimerend gevaar, dat volgens hem voortkomt uit angst voor de ander. Hij verbindt het aan het opkomende populisme en de onvrede in het land. Prosher citeert Geert Wilders' 'ijzingwekkende' leus: 'Make the Netherlands Great Again'. Een toepasselijke missie, als je het op de opmars van Nederlandse fictie betrekt.