Bij het Verzameld werk van Elsschot past een tijdloos ontwerp, vindt de uitgever

Willem Elsschot (1882-1960) maakt een complete doorstart in Nederland. Sinds maart wordt zijn oeuvre opnieuw uitgegeven door Athenaeum, dat zes jaar geleden de rechten op het werk van de Antwerpse schrijver tijdelijk kwijtraakte aan de Belgische uitgeverij Polis. De comeback gaat gepaard met de herpublicatie van alle titels – in Salamander-pockets – en een bundel Verzameld werk, plus audioboeken (Vlaams en Nederlands ingesproken). De poëzie volgt in 2022.

Een klein maar machtig oeuvre, schreef Simon Carmiggelt ooit en Elsschot-fan Matthijs van Nieuwkerk zegt het hem na in de Volkskrant van 3 april: ‘Formidabel’, dat Verzameld werk, ‘maar wie leest ’m nog?’ In Van Nieuwkerks middelbareschooltijd prijkten Lijmen/Het been, Kaas en Tsjip standaard op elke boekenlijst. Als je jongeren wilt bereiken, voegt Van Nieuwkerk er teleurgesteld aan toe, helpt het niet als het Verzameld werk wordt voorzien van een ‘machteloos saaie, groene kantoorkaft’.

Uhm, misschien moet ik daar even niet op reageren, zegt Athenaeum-uitgever Sander van Vlerken, maar Van Nieuwkerk heeft natuurlijk gelijk dat jongeren het Verzameld werk niet kopen. ‘Al is dat niet vanwege het groene omslag, ze betalen gewoon nooit 50 euro voor een boek. Vandaar ook de audioboeken, die een nieuw publiek voor Elsschot moeten vinden.’

De omslag van de bundeling is gemaakt door Ilona Snijders, die ook de Salamanders vormgaf. Beide zijn volledig typografisch van opzet. De pocketserie heeft voorop als vast element vier kleurvakken die in eenstemmige tinten zijn opgebouwd en de letter ‘E’ van Elsschot vormen. De keuze voor een beeldloos omslag staat haaks op de Polis-uitgaven van vijf jaar terug: daar is Kaas gewoon een kaas.

Wat is volgens Van Vlerken een goede coverstrategie voor een klassieke verzamelbundel als die van Elsschot? ‘Het omslag moet rust uitstralen, tijdloosheid en een zekere ambachtelijke kwaliteit.’ Afgezien van het gouden leeslint is dat in dit geval de met papier omplakte band, wat technisch nog een toer is. Door alleen letters en geen beeld te gebruiken wordt het ontwerp beter bestand tegen de tijd, al is Van Vlerken ook nog altijd tevreden over de verzameleditie van Elsschot die Athenaeum uitbracht in 2012, met een tekening van illustrator Peter van Hugten voorop.

Als zowel Athenaeum als Matthijs van Nieuwkerk jongeren liefde voor Elsschot wil bijbrengen, moet Van Vlerken de tv-presentator dan niet eens bellen, om Lijmen in te spreken? ‘Als hij net zo snel spreekt als op tv, wordt dat het kortste luisterboek ooit.’