Beethoven van het Nationale Ballet bevredigt niet helemaal, maar Grosse Fuge is een fantastisch slot

In de danswereld wordt weleens betwist of de expressieve muziek van Ludwig van Beethoven zich leent om op te choreograferen, vanwege zijn hemelbestormende dramatiek. Laat die genoeg ruimte voor een interpretatie in dans? Grootmeester Hans van Manen liet vijftig jaar geleden al zien dat Beethoven wel degelijk swingt. In zijn meesterwerk Grosse Fuge (1971) creëerde hij een geweldige onderhuidse spanning tussen vier vrouwen en vier mannen. Subtiel en geraffineerd verlegt hij in blikken, houding en gebaren het initiatief en de heerschappij van de ene groep naar de andere. Even chic, speels en onderkoeld dagen de seksen elkaar uit op de adembenemende ritmes van Beethovens Die grosse Fuge en Strijkkwartet nr 13. Die ingehouden agressie is fysiek voelbaar nu Het Nationale Ballet Grosse Fuge herneemt als slot van het nieuwe programma Beethoven, live begeleid door een meeslepend Balletorkest. Alsof dansers en musici samen een onstuitbare locomotief verraderlijk rustig starten. Door het perfect gesmeerd mechaniek wil je iedere centimeter verplaatsing opzuigen, in de strakke vormgeving van wit decor met horizontaal schuivende neonbalk.

Een fantastisch slotakkoord van een programma, dat minder bevredigend begint met de nieuwe creatie Prometheus – een samenwerking van drie choreografen op delen uit het enige werk dat Beethoven voor ballet componeerde: Die Geschöpfe des Prometheus (1801). Hoewel Wubkje Kuindersma, Ernst Meisner en Remi Wörtmeyer wel durven spelen met Beethovens volgorde, lijken ze te weifelen tussen een abstracte of verhalende choreografie. Nu oogt Prometheus als het veilige maar brave midden. In Kuindersma’s bijdrage is de mythische titelfiguur Prometheus herkenbaar: tweede solist Timothy van Poukce, in vlammend rood pak, vertolkt hij met gespierde motoriek en oplichtende bol de Griekse Titanenzoon, die uit liefde voor de mensheid het vuur van de Olympische goden steelt, om beschaving en progressie te brengen. De hoge prijs die hij betaalt – vastgeketend wordt zijn lever een prooi voor een adelaar – blijft in deze versie buiten beeld. Ook de vernietigende werking van het ontembare vuur (lees: de overmoed van de vooruitgang) zien we alleen in een grafische weergave van een lavastroom op videodoek; een link met de actualiteit was hier op zijn plek geweest.

Op het podiumbrede videodoek ligt nu een kluwen van kleien mensfiguren te wachten op het levensvuur van Prometheus. Maar tegen al die pixels steken zwarte schaduwen van uit spleten tevoorschijn piepende groepsdansers verwarrend af. Meisner gaf hen een te beschaafde, uitgelijnde motoriek om voor amorfe massa door te gaan. Eigenlijk zijn het vooral de cartoonesk ogende duetten van Remi Wörtmeyer in het middendeel, met Chaplin-voetjes en koket liftwerk, die Prometheus de broodnodige frisheid verschaffen. Gelukkig is Van Poucke met zijn jeugdige bravoure een aanstekelijke Prometheus, helemaal in het warmbloedige duet met Floor Eimers. Je gunt hem een krachtig omslagpunt naar de vernietigende gevolgen van zijn passie.

Wel pakt de als entr’act bedoelde dansfilm Rose van choreograaf Milena Sidorova verrassend goed uit. Soepel en krachtig vertelt zij in lucide ballet- en ballroomstijl een liefdesverhaal over wensdromen, barvlinders en jaloerse vlammen; alles glanst en swingt, van bar tot dansvloer. Met ook ruimte voor erotiek en humor.