Avant-garde kunst in Nederland: vier tentoonstellingen om te bezoeken in september

Kogelvrij hotel

Het gebouw meet 700 meter in doorsnee en heeft een hoogte van 40 meter; alles bij elkaar 376 duizend vierkante meter. En toch telt het slechts twaalf kamers, bijzonder weinig voor een hotel van deze omvang.

Nøtel. Een benaming met een knipoog, hotel en no-hotel tegelijk. Wat klopt: het gigantische onderkomen is slechts te bezoeken met een virtual-realitybril. Met een drone zweef je door de zalen van het complex; een bouwwerk dat een combinatie lijkt van de minimalistische architectuur van Mies van der Rohe en de futuristische inrichting in Stanley Kubricks film 2001: A Space Odyssey.

De ontvangsthal is glimmend met fonteinen. De mastersuite bezit een Romeinse allure, dankzij het groene marmer. In de pianobar galmt de muziek tussen de glazen deuren.

Maar het bijzonderst is de terminologie waarmee het Nøtel zich in de markt zet. Als een ‘burcht van luxe’, een ‘100 procent veilige omgeving’ met ‘kogelvrije servers’ en ‘militaire vluchtzones’.

Kortom, het hotel biedt een onderdak voor wie zich bedreigd voelt en geld bezit. Een safehouse voor de gefortuneerde wereldburger, en zeker niet voor de armlastige vluchteling die uit Afrika de Middellandse Zee probeert over te steken. Sterker, het geeft bescherming tégen de armlastige vluchting die het westerse luxebestaan bedreigt.

Cynisch? Zeker. Maar ook weer niet, want denk aan de angst van Europeanen die niet-Europeanen op afstand willen houden. Aan de firewalls die overal worden opgetrokken om cyberaanvallen te weren.

Nøtel is een gat in de markt.

Het perfect uitgevoerde ontwerp, tot nu toe alleen in pixels, 3D-animaties en maquettevorm, is bedacht door de Duitse kunstenaar Lawrence Lek (1982). Dat het in Den Haag is gebouwd, is geen verrassing. Volgens Lek wil de stad zich profileren als ‘Internationale Stad van Vrede en Recht en als veiligheidshub’.

Nu nog wachten op het moment waarop het eerste Nøtel ook echt binnen de Haagse stadsgrenzen zal worden geopend. Misschien in de oude Amerikaanse ambassade aan het Lange Voorhout?

Brommen en sissen

In een voormalige scheepsmotorenfabriek in Dordrecht roepen zestien kunstenaars sonore (en soms oorverdovende) geluiden op, die de bezoeker laten reizen door ruimte en tijd.

‘Hoe komt het toch dat geluid kan maken dat je denkt ergens anders te zijn?’ De vraag die de Britse kunstenaar Justin Bennett zich stelt is een mooie. Want het is waar: ­zoals een geur in een enkele seconde herinneringen aan vroeger kan ophalen, zo doet een bepaald geluid je meteen denken aan een stad, gebouw of landschap.

Proef op de som is de ­tentoonstelling waaraan Bennett deelneemt in ­DordtYart, het Dordtse kunst­centrum aan de Beneden Merwede. Titel: Science of Sound.

De tentoonstelling geeft een overzicht van ­geluiden en klanken die, hoe abstract ze op zichzelf ook zijn, je over kilometers afstand kunnen laten dwalen.

Een treingeluid uit een megafoon? Onmiddelijk sta je op het stationsperron. Oorverdovend (elektronisch) krekellawaai? Een zomeravond in het Italiaanse binnenland. Knikkers die door holle pijpen en over golfplaten naar beneden rollen? De hervonden kindertijd. Krijsende meeuwen? Afsluitdijk.

Een kleine 25 geluidswerken van zestien kunstenaars zijn er in en buiten de gigantische hal van een voormalige scheepsmotorenfabriek te beluisteren. Het knettert af en toe behoorlijk tegen je trommelvliezen. En dat alles begeleid door de sonore bromtoon van een paar ­pianoharpen die het duo Mike Rijnierse en Rob Bothof door de ruimte laten schommelen.

Het is duidelijk dat in en rondom deze constructiehal muziek noot voor noot en toon voor toon uit elkaar en weer anders in elkaar wordt gezet.

Het beste voorbeeld is misschien wel de bijdrage van Edwin van der Heide, die een aantal pneumatische ventielen tegen elkaar openzet, er met korte tussenpozen lucht doorheen perst en ritmen oproept die je per minuut in een andere stemming brengen.

Toch verrassend: hoe een wetenschappelijk mechaniek, dat je eerder in een laboratorium verwacht, toch sferen weet op te roepen die je door tijd en ruimte laat reizen, zoals Justin ­Bennett had voorspeld.

Zwanen, lepelaars, uilen

Het kan nog net, nog ruim een week: de tentoonstelling B is for Birds, samengesteld door Hanne Hagenaars in de benedenzaal van Museum Kranenburgh. Met foto's van Paul Kooiker die zwanen in abstracte vlekken verandert. Met minutieus getekende lepelaars. En de liefde van indianen voor de kalkoen. Dertig kunstenaars laten hun fantasie de vrije loop in alle denkbare associaties over vogels. Van half abstracte papegaaien (Daan van Golden) tot angstaanjagende uilen (Lisa Couwenbergh). De tentoonstelling is even kleurrijk als de bonte verentooi van een paradijsvogel.