Athlete A gaat over het misbruik van fysiotherapeut Larry Nassar, maar vooral ook over het systeem dat het toeliet

In de weken dat de Amerikaanse turnster Simone Biles op de Olympische Spelen van 2016 de vloer van de Rio Arena aanveegt met haar tegenstanders, stuit Marisa Kwiatkowski (journalist bij de Indianapolis Star) op een doofpotaffaire in de turnsport. Tot in de top van de nationale bond zijn jarenlang signalen doorgedrongen dat turnsters, kinderen nog, worden mishandeld en seksueel worden misbruikt. Met die getuigenissen werd niets gedaan. Wie sprak, werd genegeerd, of richting uitgang gemanoeuvreerd. Het was te danken aan de volharding en de onverschrokkenheid van enkele klokkenluiders dat arts Larry Nassar uiteindelijk werd berecht.

In het kort komt het verhaal van Athlete A, de documentaire die sinds vorige week op Netflix staat, hier op neer. In vorm en opbouw is de film niet erg verrassend: er wordt zorgvuldig gereconstrueerd hoe een misstand kon ontstaan, tot welke excessen die misstand leidde en hoe-ie uiteindelijk werd rechtgezet. Een drama met hoopvol slot.

Onder leiding van het echtpaar Karolyi – die in de jaren zeventig Nadia Comaneci richting perfectie hadden gedrild – werd het Amerikaanse turnen eind 20ste eeuw steeds succesvoller, een merk waarmee miljoenen dollars waren gemoeid. En terwijl de vaak minderjarige turnsters de grenzen van perfectie trachtten te benaderen, naderden hun begeleiders die van het toelaatbare. En gingen er vervolgens overheen.

Een van de ellendigste scènes betreft archiefbeeld van de Olympische finale van Atlanta in 1996. Kerri Strug (18) is zwaar geblesseerd, maar moet per se nog eens springen om goud voor het Amerikaanse team veilig te stellen. Na die tweede sprong wordt ze door Nassar behandeld en vervolgens door coach Karolyi naar erepodium gedragen. Ze wordt toegejuicht en bewonderd.

Wie er nu naar kijkt, ziet geen held, maar een slachtoffer.

De documentaire brengt de infrastructuur van een giftige topsportorganisatie in kaart. De makers pellen de ringen rond het misbruik steeds verder af, tot de kern, tot Nassar, en laten zien hoe geraffineerd types zoals hij functioneren in een hiërarchische micromaatschappij. Maar het gaat niet om Nassar alléén; het gaat over mensen die zich vrij wanen om anderen aan te tasten, te beschadigen. In dat opzicht lijkt de documentaire op de Epstein-serie Filthy Rich, al ontbreekt ditmaal gelukkig het ronkende, sensationele toontje dat nogal eens meetrilt zodra het misbruik seksueel wordt.

Athlete A toont een wereld waarin kinderen volgens de strengste normen worden beoordeeld, terwijl hun coaches en begeleiders vrijelijk hun gang lijken te kunnen gaan. Maar het gaat ook over iets universelers: over macht en geld en wat dat met (vooral) mannen doet, en wat het doet met iedereen om die mensen héén. Elke keer dat een zaak als deze aan het licht komt, worden dezelfde patronen zichtbaar: macht, geld en overtuigingskracht creëren meer macht, meer geld en meer overtuigingskracht – net zolang tot de ander geen tegenpartij meer is, maar een stofje dat je van je kostuum kunt blazen. Althans: tot alle stofjes zich oprichten, zich verenigen en je met vereende krachten vloeren.