'Artistiek of commercieel, ik doe dingen die ik leuk vind'

Er zit een scène in Greencard Warriors, de nieuwste film van Miriam Kruishoop, waarvan ze, terwijl ze hem schreef, wist: killerscène. Het is het moment waarop vader Jesus, illegale immigrant uit El Salvador, de twee militairen ter verantwoording roept die zijn zoon in ruil voor een verblijfsvergunning rekruteerden voor de oorlog in Irak. Komt het drama er tijdens de opnamen toch bij lange na niet uit.

Manny Perez (Law & Order, Homeland), de acteur die Jesus speelt, slaat bij elke take dezelfde zin over, naar eigen zeggen omdat-ie hem overbodig vindt. Kruishoop: 'Terwijl dat júist de zin is waarin hij breekt.' Ze roept de acteur bij zich. 'Sweetie', zegt ze, 'vertrouw me. Die zin moet erin.' Hij loopt terug, doet de scène over, dit keer helemaal, de tranen stromen over zijn wangen, het spuug komt uit zijn mond. Als het 'cut' heeft geklonken loopt hij weg, Kruishoop gaat hem achterna en vindt hem op de trap - jankend. 'Ik ben naast hem gaan zitten, heb een arm om hem heen geslagen en daarna hebben we het er nooit meer over gehad. Geen idee wat hem heeft bezield en het kan me ook niet schelen. Ik had maar één belang: dat hij in deze scène brak. Niet als acteur, maar als mens.'

Een paar dagen voor de première. In het souterrain in het huis van haar moeder werkt Miriam Kruishoop het ene interview na het andere af. Geen probleem, zegt ze, leuk dat zo veel mensen geïnteresseerd zijn. Maar mag ze wel even lachen om die vraag die in vrijwel alle gesprekken meteen wordt gesteld: wat ze de afgelopen tien jaar toch in hemelsnaam heeft gedaan? Natuurlijk begrijpt ze de nieuwsgierigheid. Jonge vrouw maakt eind jaren negentig twee independent films, meer kleurcomposities dan verhalen: Vive Elle en Unter den Palmen. De laatste met de Duitse acteur Helmut Berger, die ook met de Italiaanse regisseur Visconti (Ossessione, Il Gattopardo) werkte. Ze wordt hiermee in 1999 genomineerd voor een Gouden Kalf voor beste regie en hoewel er ook critici zijn die haar kwaliteiten in twijfel trekken, is dit het stempel dat ze heeft: een eigenzinnig talent, benieuwd wat ze de Nederlandse cinema gaat brengen.

Latinogemeenschap

Maar Kruishoop wordt verliefd op de Engelse drum-'n-bassmuzikant Rupert Parkes, alias dj Photek, en verhuist naar Londen. Ze maakt commercials waarmee ze veel geld verdient, en muziekvideo's. Als Virgin, de platenmaatschappij waar Parkes onder contract staat, naar Los Angeles verhuist, verhuizen ze mee. Ze leven een jetsetleven tussen muzikanten en filmsterren en zijn veel op reis: twee maanden Australië, op tournee door Zuid-Amerika, draaien op Mount Fuji in Japan tijdens Oud & Nieuw, ze staan zo hoog dat ze de wolken bijna kunnen raken. 'Had ik dat ooit meegemaakt als ik niet met hem was geweest? Nee. Ik heb een waanzinnig leven geleid, Rupert ondersteund in zijn carrière en daarnaast kunst gemaakt: foto's, video's, installaties. Ik heb geen filmacademie gedaan, hè. Ik heb op de Rietveld Academie gezeten. Dus als mensen dan zeggen: wow, je hebt tien jaar niks gedaan, dan denk ik: wacht even. Ik heb heel veel gedaan. Ik heb alleen geen film gemaakt.'

Lang verhaal kort: drie jaar geleden is ze gescheiden. In New York begon ze te schrijven aan het scenario voor Greencard Warriors, over een latino familie die probeert te overleven in het meest verpauperde deel van Los Angeles. Slechtbetaalde baantjes in afwaskeukens, kinderen die zich aansluiten bij bendes. 'Als ik zo'n jongetje zie met zo'n kaalgeschoren kop, denk ik altijd: wat is je verhaal? Kijk, heel veel mensen in LA komen nooit in de eastside. Ze zien de latinogemeenschap en denken dat iedereen gevaarlijk is. Maar ik ben er veel geweest en zag een hechte gemeenschap. Natuurlijk, het gaat ook vaak mis. De rode draad in de film is: veel mensen hebben goede intenties, maar gedwongen door omstandigheden waarop ze zelf geen invloed hebben, maken ze soms de verkeerde keuze, die ze niet meer kunnen terugdraaien.'

De kiem voor de film werd gelegd toen ze jaren geleden, George Bush was nog president, over de Golden Gate Freeway naar de eastside van Los Angeles reed. Ze weet het nog precies: ze luisterde naar een nummer van The Chemical Brothers, de zon zakte boven de woestijn, ze moest stoppen voor rood en ineens zag ze een reclamebord dat, in het Spaans, jongens opriep zich te melden voor het Amerikaanse leger. Niet veel later las ze over de No Child Left Behind Act van de regering Bush, bedoeld om álle kinderen, ook die zonder verblijfsvergunning, scholing te bieden. 'In de media ging het vooral over hoe geweldig die wet was: beter onderwijs, beter eten op school, meer naschoolse opvang. Maar wat onderbelicht bleef, was dat de openbare scholen - in ruil voor overheidsfinanciering van het programma - hun medewerking moesten verlenen aan de rekrutering voor het leger. De oorlog in Irak was in volle gang, het leger had soldaten nodig. Je kunt zeggen: all is fair in love and war, maar ik vond dat immoreel. Misbruik maken van mensen in een kwetsbare positie.'

'Het verloren kind'

Voor de rol van Jesus, de vader van het gezin, had ze acteur Cliff Curtis op het oog. Geboren in Nieuw Zeeland, half- Maori, 'maar in Hollywood speelt hij altijd een Arabier of een Latino'. En wie stond er voor haar bij de incheckbalie op Londen Gatwick? Juist. Ze tikt hem op de schouder, zegt dat ze een groot fan van hem is, hij vraagt of ze ook naar New York vliegt en of ze naast elkaar zullen gaan zitten. En Kruishoop, niet bang om in het diepe te springen, zegt: absolutely. Zeven uur later zijn ze vrienden, maar pas een half jaar later durft ze te zeggen: ik heb een script geschreven met jou in gedachten. Nu ja; hij wil wel, maar hij kan niet. Manny Perez, een van Hollywoods bekendste latino-acteurs, wel. 'Curtis kwam naar de première, daar zaten die twee naast elkaar. Ik was in de hemel. Want het zijn authentieke, emotionele mannen zonder kapsones, met waanzinnig veel talent, en ze steunen mij.'

'Het verloren kind van de Nederlandse film' wordt ze nu genoemd. Bullshit: 'Ik heb nooit ergens bij willen horen.' En elke keer die vraag: 'Kom je nu terug?' Ze vindt het zo klein gedacht: 'Ik werk waar ik kan werken. Ik ben een wereldburger. Nederland is mijn land, mijn beste vrienden wonen hier, maar iedereen heeft hier zo snel een oordeel, je moet altijd in een hokje passen. Nou, dat zal ik nooit.'

Haar film is door een paar critici al 'te Amerikaans' genoemd, en commerciëler dan haar eerdere film Unter den Palmen. Verontwaardigd: 'Of course it is. Wat willen ze nou? Dat ik de rest van mijn leven die film ga namaken? Sorry hoor, maar ik zou tegen die mensen willen zeggen: ontwikkel jij je niet? Artistiek of commercieel, ik ben daar helemaal niet mee bezig. Ik doe dingen die ik leuk vind.'

Ze is met twee scenario's bezig. Het ene gaat over een Canadees ijshockeyteam, het andere over twee Marokkaanse broers: een homo en een extremist. Ze staat op en laat op de computer werk zien dat vanaf volgende week op Art Rotterdam wordt tentoongesteld. Naast foto's en video's van mishandelde jonge vrouwen hangen twee neons in het Arabisch, gemaakt lang voor de aanslagen in Parijs. 'Fuck you. I'm angry too luidt de vertaling', zegt Kruishoop. 'Ja, dat wordt nog wat.' Vechten voor de underdog wil ze. Voor de mensen die niks zeggen, maar ook kwaad zijn. 'Omdat ze geen stem hebben. Niet begrepen worden, maar geen geweer pakken om dat te uiten.' Ze is zelf ook boos, omdat ze ineens twee keer om zich heen kijkt als ze in Amsterdam naar buiten loopt, of paranoïde wordt omdat ze iemand in de metro ziet die ze niet vertrouwt. 'Het zijn een paar rotte appels die het voor de rest verpesten. Dat is zo fucked up.'