Amateurfotograaf Ton Grote (63) legde álle voorwerpen uit zijn ouderlijk huis vast

Het fotoboek Eindhovenseweg 56 toont er 2.262. Ze vertellen het verhaal van zijn ouders en zijn fijne jeugd. Maar ook dat van miljoenen gewone Nederlandse gezinnen.

Noem het archeologie van het nabije verleden. Of een onderzoek naar de houdbaarheid van consumptiegoederen, dan wel het pijlsnelle verlies van hun economische waarde. Noem het een nostalgische trip naar het verleden aan de hand van tweeëntwintighonderdtweeënzestig artefacten. Noem het zoals je wilt, maar noem het in geen geval een catalogus, want het fotoboek dat Ton Grote heeft gemaakt is vooral dát: een fotoboek. Een boek met een buitensporig groot vermogen herinneringen wakker te kussen. De lezer te verleiden door puur en onbevangen kijken het verleden met de bijbehorende geuren, geluiden en tactiele ervaringen te reanimeren. En persoonlijke of collectieve geschiedenissen te doen herbeleven.

Zelf vindt de gepassioneerde amateurfotograaf en fotokenner Ton Grote (63), hr-adviseur in het dagelijks leven, de uit forensisch onderzoek afkomstige term Spurensicherung mooi van toepassing op Eindhovenseweg 56. In vijfduizend foto’s heeft hij álle objecten in de ouderlijke woning op dat adres in een niet nader aangeduide plaats in Brabant met de camera vastgelegd, waarvan boekontwerper Jeremy Jansen er uiteindelijk dus 2.262 heeft gebruikt. Sporen van een voorbij gezinsleven uit de jaren zeventig tot negentig van de 20ste eeuw, in het huis waar Ton, zijn broer en zus met hun ouders woonden. Met even droge als wervelende fotocombinaties wordt dat gezinsleven gereconstrueerd – althans krijgt de fantasie van de lezer de vrije loop om te filosoferen over dat bestaan aan de Eindhovenseweg 56. Een bestaan dat in veel opzichten prototypisch is voor het leven van miljoenen gewone Nederlandse gezinnen in de opbloeiende consumptiemaatschappij.

Grote begon de voorwerpen uit het ouderlijk huis stelselmatig te fotograferen na het overlijden van zijn moeder, in 2007. Vader, toen al licht dementerend, ging overbodige rommeltjes weggooien. Dat vond zoon Ton jammer, soms was hij er maar net op tijd bij om ze voor de vuilniswagen te behoeden. En zo kwam hij, afgestudeerd sociaal-economisch historicus, op de gedachte de voorwerpen voor de vergetelheid te behoeden door ze te fotograferen.

Eerst deed hij dat met pa erbij. Maar toen die in 2016 werd opgenomen in een verzorgingshuis – waar hij tien jaar na moeder, op 92-jarige leeftijd, overleed – en de woning aan de Eindhovenseweg met al die voorwerpen erin verweesd achterbleef, ging Grote het project nog serieuzer aanpakken. Talrijke weekenden en vrije dagen werden een halfjaar lang gevuld met het plaatsen van de voorwerpen tegen een neutrale achtergrond, de flitser instellen en de knop van de camera indrukken. Daarna ging het huis in de verkoop.

Wie het boek doorbladert (en daar gegarandeerd niet eerder mee stopt dan na de laatste bladzijde) destilleert: een redelijk welgesteld gezin, beschikkend over duurzame gebruiksgoederen – Philips, Miele, Singer –, katholiek (ingelijste foto’s van monseigneurs) maar niet fanatiek (de bijbels zijn niet stukgelezen, er zijn geen souvenirs van pelgrimages). Modern (ingelijste foto John F. Kennedy), niet overdreven geïnteresseerd in kunst, wel met brede belangstelling: een complete Winkler Prins-encyclopedie. Moeder hield van servies. Vader heeft zijn zoon tot voorbeeld gestrekt, kijk maar: Agfa Isolette, Praktica spiegelreflexcamera van Oost-Duits fabrikaat. Een klusser ook, gezien al het gereedschap.

Ja, Grote kan alleen maar beamen wat de verslaggever heeft geraden of van de foto’s heeft gelezen over zijn familie. Een ontwikkelde vader die de mulo voltooide, maar door de oorlog nooit naar de hbs kon gaan. De moeder huisvrouw, met – oké, hier zat de verslaggever in het genderneutrale denken even lelijk mis – het vermogen om door het vervangen van een veertje een wekker weer aan het tikken te krijgen of een haperende geiser volledig te demonteren en gerepareerd en wel weer tot een functionerende warmwaterbron terug te brengen. Dit in tegenstelling tot de vader, die twee linkerhanden had en liever met zijn hoofd in zijn kranten en de boeken zat.

Die ruim tweeduizend foto’s geven een gedetailleerde indruk van het gezin Grote, maar al te persoonlijk wordt het nergens: wel de ordners waarin persoonlijke correspondentie werd bewaard, niet de brieven zelf. Wel de fotoalbums, niet de foto’s erin. Zo voorkom je dat het persoonlijke de universele kijkervaring in de weg zit, legt Grote uit.

Soms vragen mensen hem of zijn project een vorm van rouwverwerking was, maar dat is geenszins het geval. Moeder werd dik 80. Vader 92. Voltooide levens. Wat vader belangrijk vond: zo lang mogelijk thuis blijven wonen, en een werkende televisie. Aan die levensvoorwaarden hebben de drie kinderen met hun intensieve mantelzorg gedurende tien jaar een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Nee, de zoon ziet niet om in wrok, zijn boek is een ode aan de ouders en aan zijn eigen fijne jeugd.

Zelden had Grote twijfel of bepaalde voorwerpen toch niet te veel blootlegden over zijn ouders. Niet bij de ochtendjas, of de regenjassen waarvan de gestalte van vader en moeder bijna is af te lezen. Wel bij het kunstgebit van zijn moeder. Of de uitgevallen tanden. Maar uiteindelijk kwamen ook die in het boek, want wat heeft dat nog voor waarde als de opvolgende generaties alles wegpoetsen wat onwelgevallig zou kunnen zijn?

Eerst dacht Grote nog: ik fotografeer alleen de mooie dingen. Maar nee, realiseerde hij zich al gauw, ook dat half opgeloste stukje zeep, de kam met de afgebroken tanden, de krulspelden met de haren van moeder er nog in: ook die horen erbij. Nee, dat is niet macaber, in die term heeft hij hierover nooit gedacht, het is hooguit confronterend. Meer dan gebruiksvoorwerpen zijn het niet, het is de context die bepaalt of iets macaber is.

Wat die duizenden voorwerpen in Eindhovenseweg 56 in elk geval gemeen hebben is het besef dat veel objecten hun nut en economische waarde hebben verloren. De videorecorder, ooit voor veel geld aangeschaft en vermoedelijk op zolder bewaard met de zekerheid dat die altijd kostbaar zou blijven, net als de stereo-installatie met draadloze afstandsbediening. De dure, analoge Pentax-camera, de vergroter voor de donkere kamer, de wereldontvanger, de tweedelige Van Dale, de op afbetaling gekochte Winkler Prins, een verzameling garantiebewijzen die het hart doet schrijnen. Ze zijn geen stuiver meer waard. Maar in Eindhovenseweg 56 hebben ze eeuwigheidswaarde gekregen.