80ste verjaardag van Tom Poes gevierd met nieuwe uitgave

Ook stripfiguren worden oud, want Tom Poes is alweer 80. In 1941 verscheen het eerste van de 177 verhalen die zijn bedacht door Marten Toonder (1912-2005) en die samen de klassieke Bommelsaga vormen. De verjaardag wordt gevierd met de publicatie van een verhaal dat decennialang ongebruikt op de plank lag, Tom Poes en de tijdverdrijver. Scenarist Ruud Straatman schreef het al in 1983, toen de man die de strip nu heeft getekend nog geboren moest worden, de 32-jarige Tim Artz.

‘Ik heb me de stijl eigen gemaakt door veel te kijken naar hoe Marten Toonder werkte, ook in die oude krantenstrips’, zegt Artz. ‘Hoe tekende hij een boom, bijvoorbeeld? Want bomen zijn belangrijk in zijn verhalen. Voor De tijdverdrijver heb ik bomen uit mijn eigen straat nagetekend en foto’s gemaakt als ik tijdens een wandeling een mooie verweerde of knoestige boom tegenkwam.’

De tijdverdrijver gaat over games, breedbeeldtelevisie en stemherkenning, allemaal dingen van nu. Vanuit de verre toekomst (om precies te zijn het jaar 45677) is een balorig ventje naar de werkelijkheid van Olivier B. Bommel gereisd om daar de boel op stelten te zetten. Bommel wordt opgeslurpt door zijn eigen televisietoestel en belandt als lijdend voorwerp in videogames die zijn geïnspireerd op de vintagespellen Pacman en Donkey Kong. Hoe dat moet aflopen? Natuurlijk met een voedzame maaltijd die door bediende Joost wordt geserveerd.

‘Ik vond Tom Poes in het begin het lastigst om goed neer te zetten, juist omdat die figuur zo weinig detail heeft’, vertelt Tim Artz. ‘Bij heer Bommel kun je nog een beetje sjoemelen omdat zijn gezicht door ouderdom getekend is. Dan kun je met wat denkrimpels, hangwangen en dergelijke een eind komen. Als je in een al bestaande stijl werkt, moet je het handschrift van een ander kopiëren, wat best lastig is. Helemaal precies hetzelfde wordt het nooit.’

Om de figuren onder de knie te krijgen, had Artz veel contact met Wil Raymakers, bekend van de strip Boes, die voor de Toonder Studio’s heeft gewerkt en weet hoe Marten Toonder zelf dacht over het tekenen. ‘Bij Donald Duck moet het allemaal wat strakker, bij Bommel kun je je lekker uitleven in de details en de arcering, het is allemaal net iets organischer’, aldus Artz.

Marten Toonder was verantwoordelijk voor de Bommel-strips in de oude stijl en leidde ook nog eens de Toonder Studio’s. In de 117 verhalen uit de klassieke Bommelsaga ontbreekt hét handelsmerk van de stripkunst, de spreekballon. Het zijn zogeheten ondertekststrips, waarbij in kolommen onder de plaatjes het verhaal wordt verteld. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond er behoefte aan moderne ballonstrips met Tom Poes en Heer Bommel in de hoofdrol.

Vanaf 1955 publiceerde het vrolijke weekblad Donald Duck nog eens 58 verhalen, waarin de hoekige tekstblokken zijn vervangen door ronde tekstballonnen. De ballonstrips voor Donald Duck liet Toonder over aan zijn medewerkers, van wie Dick Matena de bekendste is.

De toon van deze strips is luchtiger, ze zijn bedoeld voor een jonger publiek. Uitgeverij Cliché werkt aan de heruitgave van de ballonstrips en viert het jubileum nu met publicatie van het niet eerder verschenen verhaal Tom Poes en de tijdverdrijver. De uitgever had eerder al negen omslagen van de heruitgaven door Tim Artz laten tekenen en besloot in overleg met de Toondercompagnie, die de Bommelrechten beheert, dat hij er klaar voor was om een compleet avontuur in beeld te brengen.

Op subtiele wijze heeft Artz invloeden uit de stripgeschiedenis in het tekenwerk verstopt. ‘De tijdverdrijver zelf, het kale mannetje uit de toekomst, is deels op de Slijtmijt gebaseerd, een personage in een Tom Poes-krantenstrip uit 1970. De Slijtmijt in dat verhaal lijkt qua stijl weer op figuurtjes uit de Amerikaanse strip Pogo van Walt Kelly, waar Toonder zelf veel inspiratie uit putte. De tijdverdrijver is daarom ook een beetje op die klassieker geïnspireerd.’

Een eigen stripserie heeft Artz nog niet, maar hij is er wel mee bezig. Hij verklapt dat het ‘iets met dieren’ zal worden. Als jongen groeide hij zelf op met strips uit de Franco-Belgische school van Asterix, Guust en Lucky Luke.

Vandaar dat een grap van scenarist Ruud Straatman in De tijdverdrijver aanvankelijk aan hem voorbijging. Straatman verwijst in zijn storyboard naar een beroemde cover van het undergroundtijdschrift Zap uit 1969, getekend door Robert Crumb, waarop je een mannetje ziet dat hevig onder stroom staat. In De tijdverdrijver raakt Bommel per ongeluk een telefoon aan die onder stroom staat en hij wordt prompt geëlektrocuteerd: ‘Zap!’