Ontdekken robots straks de eerste aliens?

Het is een van de meest intrigerende wetenschappelijke artikelen van deze week: de voorpublicatie van een stuk uit vakblad Nature Astronomy waarin wetenschappers beschrijven hoe ze in totaal acht mogelijke signalen van buitenaardse intelligenties hebben ontdekt.

Een zeldzame hoeveelheid, maar er is ook een ontnuchterende kanttekening: al die signalen bleken onvindbaar toen astronomen nog eens bij dezelfde sterren gingen luisteren naar radiosignalen. De kans is dus niet zo groot dat een ervan daadwerkelijk afkomstig is van kleine grijze wezentjes of van, pak ’m beet, verrassend intelligente amorfe blobs. (Want waarom zou een alien eruit moeten zien als een mens?)

Wat het artikel tegelijkertijd zo interessant maakt, is de manier waarop men ze op het spoor kwam. Dat gebeurde met kunstmatige intelligentie: robots die aliens ontdekken, dus. Veel meer ‘sciencefiction’ kun je het bijna niet krijgen.

De inventarisatie was onderdeel van het zogeheten Breakthrough Listen-project dat op termijn bij een miljoen sterren wil luisteren naar signalen. Zodanig veel dat een beetje hulp van A.I. bij de jacht op E.T. dan wel zo welkom is.

Tot voor kort zetten onderzoekers eenvoudige algoritmen in om door zulke almaar grotere dataverzamelingen te spitten, en om de talloze valspositieven weg te filteren zoals mobieletelefoonverkeer of signalen van GPS-satellieten. Alleen: algoritmen zien slechts wat je ze laat zien. Vandaar dat men een zelflerend systeem optuigde dat ook de onverwachte signalen moest herkennen.

Het contrast met de oorsprong van de zoektocht naar intelligente aliens is daarmee reusachtig geworden. Neem nu de vondst van het zogeheten ‘wow!-signaal’, vernoemd naar het opgewonden woord dat astronoom Jerry R. Ehman in augustus 1977 in de kantlijn krabbelde van de papieren uitdraai (!) van meetgegevens van radiotelescoop ‘Bear Ear’ in Ohio. Daarop speurde hij met de hand, bij wijze van hobby naast zijn eigenlijke astronomische werk, die gegevens door op interessante patronen.

Plots stuitte hij op een intrigerende reeks letters en cijfers: ‘6EQUJ5’. Omdat steeds hogere cijfers en letters een steeds sterker signaal onthulden, was dat er eentje uit het boekje: een signaal dat vanuit de achtergrondruis plots opdoemde, en daarna net zo snel weer verdween. Precies wat men vooraf verwacht had van een radiopuls uitgezonden door een buitenaardse beschaving op een planeet die beweegt ten opzichte van de aarde.

Net als bij de acht signalen die Breakthrough Listen nu ontdekt heeft, ontbrak bij een nieuwe luistersessie van het ‘wow!’-signaal echter elk spoor. In plaats van schreeuwerig voorpaginanieuws, verwerd het signaal daarom tot een veelgedeelde alien-anekdote. Een betoverende ‘wat als?’ voor wie droomt over hoe het ooit in het echt zal gaan. En waar bij die droom het printpapiertje al eerder definitief werd vervangen door nullen en enen, blijkt nu ook de kantlijnkrabbelende astronoom steeds vaker een lichaamsloze kunstmatige intelligentie.