De partij struikelde op het gezapigste onderwerp waar een gemeente over gaat: de afvalstoffenheffing

De raadszaal in het gemeentehuis van Hellendoorn is een vilten tent, een gestileerde iglo zonder ramen. Een artistiek ontwerp, oordelen de meeste fractievoorzitters. Maar ongeschikt als raadszaal.

VVD: ‘Een muf hok.’

CDA: ‘Pak de motorzaag maar.’

Trudy en Thea, nieuwe fractievoorzitters van de uit elkaar gevallen partij Lokaal Hellendoorn: ‘Verschrikkelijk. We fantaseren dat er openingen in komen.’

Ik ben in Hellendoorn omdat deze gemeente in de greep is van een bestuurscrisis – mijn woorden, volgens de fractievoorzitters is er weinig aan de hand. Vervolgens lachen ze dat hier van alles aan de hand is, maar ze willen het niet uitvergroten, ze moeten samen verder in hun raamloze vilten tent.

Centraal in dit verhaal staat Lokaal Hellendoorn. Vorig jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen behaalde deze jonge partij een absolute meerderheid: 13 van de 25 zetels. Lokaal Hellendoorn formeerde een college samen met de VVD en GroenLinks. Eind 2022 viel Lokaal Hellendoorn uit elkaar. Vijf raadsleden en de wethouders stapten op.

Achteraf is iedereen het er over eens: dertien zetels is teveel. ‘Ik dacht gelijk: dertien zetels, dat hoop ik niet’, zegt de 67-jarige Thea ten Have. Samen met haar compagnon Trudy Weierink-Siers staat ze aan het roer van het gehalveerde Lokaal Hellendoorn.

Trudy: ‘Dertien zetels, het heeft ons weinig plezier bezorgd.’

Om dertien zetels vol te maken, moesten ook mensen in de raad die weliswaar op de lijst stonden, maar geen ambitie hadden voor de politiek. Als er een ‘test’ voor nieuwe raadsleden zou bestaan, stelt de fractievoorzitter van de VVD, dan haalt niet iedereen ‘het niveau’.

Hellendoorn is een gemeente van boeren, ondernemers en arbeiders van de Ten Cate-textielfabrieken, nu veelal gesloten. Het gemeentehuis staat in Nijverdal, in de 19de eeuw gesticht voor fabrieksarbeiders. De gemeente is vernoemd naar het oudere Hellendoorn. Het gevoel bestaat dat extraatjes neerslaan in Nijverdal.

De oude bestuurscultuur in de gemeente Hellendoorn, dat is: dingen gedaan krijgen. Leveren. Elkaar dingen gunnen. De fractievoorzitter van het CDA, traditioneel hoeksteen van het gemeentebestuur, nu de grootste oppositiepartij, zegt het zo: je moet de zaak ‘netjes bestuurbaar’ houden.

Net als in veel andere Nederlandse gemeenten is dinsdag vergaderdag in Hellendoorn. De traditie wil hier dat je moties en amendementen inlevert vóór middernacht op vrijdag. In geval van nood: zaterdag. Nooit later, want dat geeft verrassingen. Verrassingen zijn niet goed, die voeden wantrouwen.

Lokaal Hellendoorn voerde van 2018 tot en met 2022 oppositie tegen deze cultuur. Dat deden ze goed en hard, het werd ‘hullie tegen zullie’.

De kiezer vond het prachtig. Een stem op Lokaal Hellendoorn geldt als tegenstem. Wie zich landelijk thuisvoelt bij Forum voor Democratie, de PVV, de BBB, komt uit bij Lokaal Hellendoorn, een partij die overigens links noch rechts is. Zoals veel lokale partijen zijn ze voor de burger.

Lokaal Hellendoorn wilde het anders doen. Terug naar de burger, dualisme, elkaar verrassen met spontane moties en amendementen. Maar in de praktijk blijkt besturen lastig.

De partij struikelde intern op het gezapigste onderwerp waar een gemeente zich over buigt: de afvalstoffenheffing. Lokaal Hellendoorn aarzelde. Afvalstoffenheffing, moet je dat in de nieuwe bestuurscultuur niet voorleggen aan de burger?

Lokaal Hellendoorn bepleitte een referendum over afvalstoffenheffing, al was achter de schermen niet iedereen voorstander. Prompt klapte de partij. Zelfs bij D66, een voorstander van volksraadpleging, vonden ze een referendum een slecht plan.

‘Oppositie voeren is gemakkelijk, je zegt: ik ben het er niet mee eens’, zegt Matthijs Knobben, een advocaat uit Nijverdal die zich met vier collega-raadsleden afscheidde van Lokaal Hellendoorn. ‘Ineens moesten we knopen doorhakken. Ja, dat lag gevoelig.’

‘Hadden we maar begeleiding gehad’, zegt Thea. Ze draait al ruim twee decennia mee in de Hellendoornse politiek, eerst namens een andere lokale partij die niet meer bestaat. ‘Soms denk ik nóg: politiek is niets voor mij. Al die polarisatie.’

‘Het partijgeneuzel’, zegt Trudy.

Deze dinsdagavond vindt in de vilten raadszaal een ‘duidingsdebat’ plaats. Het vertrouwen in het gemeentebestuur is niet opgezegd. De wethouders van Lokaal Hellendoorn mogen de komende drie jaar partijloos volmaken, vinden coalitiegenoten VVD en GroenLinks en de oppositie. Tussentijdse verkiezingen zijn bij een gemeente niet mogelijk.

Thea: ‘We hebben wel wat uit te leggen.’