Zowel het buitensluiten van vrouwen als mannen is een flagrante schande

Altijd al ben ik blij geen man te zijn, maar deze week helemaal. Aan de Technische Universiteit Eindhoven (aanstellerig af te korten als TU/e) zou het zo droevig gesteld zijn met het aantal vrouwen in staffuncties dat de bestuurders besloten tot een drastische maatregel. Het komende anderhalf jaar kunnen uitsluitend vrouwen solliciteren op de 150 extra banen die de TU/e in het leven roept. Pas als na zes maanden geen geschikte kandidate is gevonden, mogen mannen het erop wagen. Maar dan nog moet op de voordracht óók een vrouw komen te staan.

‘We zijn ons ervan bewust dat we met een impliciete genderbias kampen’, zei rector Frank Baaijens ter verklaring. Vandaar deze ‘grote stap’. Tegen het Eindhovens Dagblad zei hij: ‘Het is jammer dat we dit moeten doen maar kennelijk is het wel nodig.’

De reacties verrasten niet. Het ene kamp sprak van een ‘dapper’, ‘flink’ en ‘stoer’ besluit, het andere noemde het ‘draconisch’, ‘onwenselijk’ en ‘discriminatie’. In het Eindhovens Dagblad vonden anonieme universiteitsmedewerkers het plan ‘van de pot gerukt’ en ‘een bizarre maatregel’. Maar het Rathenau Instituut gunde de TU/e het voordeel van de twijfel. ‘Want anders duurt het tot 2050 voordat er evenveel vrouwen als mannen voor de collegebanken staan.’

Nu zal niemand ontkennen dat het met de doorstroming van vrouwen in de academische wereld moeizaam gaat. Daarom wemelt het er al decennia van de netwerken, stipendia, stimulerings- en mentorprogramma’s voor vrouwelijk talent. Mede daardoor steeg het aandeel vrouwelijke hoogleraren landelijk van 11,7 procent in 2008 tot 20,9 procent in 2018. En inderdaad bungelt de TU/e met 12,6 procent onderaan (in 2008 trouwens nog met 1,6 procent).

Maar rechtvaardigt dat zo’n paardemiddel?

Boudewijn van Dongen, hoogleraar informatica, noemde de maatregel in een column in het universiteitsblad Cursor, ‘ongelofelijke nonsens’. Hij wees erop dat in het collegejaar 2005-2006 – een van de cohorten waaruit de stafmedewerkers van nu zo ongeveer zouden moeten voortkomen – slechts 17 procent van de studenten in de sector natuurwetenschappen/informatica van het vrouwelijk geslacht was. Niet zo gek dus, dat de te bevissen vijver klein is.

En dan heeft de maatregel ook nog een onaangenaam neveneffect. Net als mijn gewaardeerde medecolumiste Sylvia Witteman zou ik het niet in mijn hoofd halen om nu te reageren op een vacature aan de TU/e – mocht ik daartoe al de vereiste capaciteiten bezitten (quod heel erg non). Quotabekeerlingen als Neelie Kroes mogen nog zo blijmoedig beweren dat het helemaal geen schande is om op grond van streefcijfers een baan te veroveren, ik ril alleen al bij de gedachte.

Ja maar, werpen de liefhebbers van verplichte quota dan steevast tegen, mannen zijn toch sinds mensenheugenis voorgetrokken? Hebben elkaar toch eeuwenlang positief gediscrimineerd? Heel goed dus dat zij eens ervaren wat het is om niet te mogen meedoen. Natuurlijk doet dat even pijn. Maar als al het andere niet helpt, hoorde ik een mevrouw op de radio zeggen, dan heiligt het doel de middelen.

Ik probeer me die jonge, briljante onderzoeker voor te stellen, geheel ongevraagd behept met het mannelijk geslachtsdeel. Niets liever wil hij dan de wetenschap dienen, bij voorkeur aan de TU/e. Dat kan hij voorlopig vergeten. Zou de gedachte hem troosten dat hij aldus in elk geval een Hoger Doel dient? Die karakterschoonheid zou ik geloof ik niet kunnen opbrengen.

Lang geleden interviewde ik de nu 90-jarige natuurkundige Anneke Levelt Sengers. Ze vertelde me hoe ze na haar promotie in Nederland ‘geen schijn van kans’ maakte op een lectoraat – helemaal toen ze trouwde en zwanger raakte. Dus vertrok ze in 1963 naar de Verenigde Staten, waar ze zou uitgroeien tot een wetenschapster van wereldfaam. In de jaren zeventig deed ze nog één poging om terug te keren. ‘Ik wist van een vacature op de Universiteit Utrecht. De hoogleraar die ik polste zei: dat hoef je niet eens te proberen. Ik had al een lange lijst publicaties op mijn naam staan, maar ik hoefde het dus niet eens te proberen. (...) Ik zei tegen mij man: dat was het dan. Nu vertrekken we voorgoed.’

Vrouwen buitensluiten, alleen omdat ze vrouwen zijn – het was een flagrante schande. Mannen buitensluiten, alleen omdat ze mannen zijn is dat evenzogoed.