'Wij Nederlanders zijn gaan geloven dat we zielig zijn'

Soms helpt het om de zaken in perspectief te zetten. Zo'n 200 duizend jaar lang waren we arm, hongerig, ziek, smerig, lelijk, preuts en bang. Maar sinds een jaar of 200 zijn wij westerlingen op weg naar het tegenovergestelde. En sinds een jaar of 20 doet de hele wereld mee.

Of nu ja, bang zullen we altijd wel blijven. Dat de criminaliteit sneller daalt dan ooit en het moordcijfer inmiddels veertig keer lager ligt dan in de Middeleeuwen, mag niet baten. Maar er is meer. Sinds 1946 is het aantal oorlogsslachtoffers met 90 procent afgenomen. Sinds 1910 is het aantal slachtoffers van natuurrampen met 93 procent afgenomen. Unesco rekent voor dat de komende dertig jaar meer mensen onderwijs zullen volgen dan in de hele voorgaande wereldgeschiedenis. 80 procent van de mondiale welvaart is in de afgelopen dertig jaar geproduceerd.

Dan de kinderarbeid: daalt al jaren en kan binnen twintig jaar verdwenen zijn. De kindersterfte: sinds 1990 gehalveerd en nadert de ondergrens. Honger: met meer dan 30 procent afgenomen, zodat er voor het eerst meer mensen met overgewicht zijn. Extreme armoede: van 52 procent in 1980 naar minder dan 20 procent nu. In 2030 kan deze ellende - de toestand waarin bijna iedereen bijna altijd heeft geleefd - volledig zijn uitgeroeid.

En Nederland? Ook niet gek hoor. Na Luxemburg zijn we het rijkste land van de Europese Unie. We hebben de volste pensioenpotten ter wereld, de meeste fietsen ter wereld, het veiligste verkeer ter wereld, de meeste gelukkige levensjaren ter wereld en de beste gezondheidszorg van - toegegeven - Europa. Ondanks Albert Verlinde worden we zelfs slimmer. Zo moeten IQ-tests om de zoveel tijd worden aangepast om het gemiddelde IQ op 100 te houden. Sinds de tests worden afgenomen, kampen we met een IQ-inflatie van maar liefst 3 punten per decennium.

Dus, om het nog iets sprekender te maken: een Nederlander die nu een daklozenuitkering heeft, verdient minstens drie keer zo veel als modaal tijdens de zogenaamde Gouden Eeuw en evenveel als modaal in 1950. Gecorrigeerd naar inflatie. Iemand die in 1910 nog een IQ van 100 zou hebben - het gemiddelde dus - zou nu op een IQ van 70 uitkomen. Dat is een score waar geestelijk gehandicapten nauwelijks voor onderdoen.

Inderdaad: honderd jaar geleden waren we bijna allemaal zwakzinnige daklozen.

Crisis
Maar nu is het dus crisis. Het begon nog wel leuk, met de millennium bug. Maar na de 9/11-crisis (2001), de Fortuyncrisis (2002), de normen-en-waardencrisis (2003), de Van Goghcrisis (2004), de Grondwetscrisis (2005), weer eens een kabinetscrisis (2006), het begin van dé crisis (2007), nog meer crisis (2008, 2009), de eurocrisis (2010-) en de generatiecrisis (2012), ben ik het crisisgeleuter wel een beetje zat.

Toch gaat het de doemdenkers nog voor de wind. Laatst hoorde ik Jan Rotmans, professor in de 'transitiekunde', zeggen dat we een lange periode van crisis nodig hebben. Je zag het verlangen naar ellende in zijn ogen glinsteren. Want zonder ellende geen transitie. Filosoof Ad Verbrugge zei later dat al onze banken failliet zijn. Ik weet niet of hij dat zelf had berekend of dat hij slechts zijn hoop uitsprak. Het leuke aan doemdenken is dat het zo vrijblijvend is - argumenten zijn immers een overbodige luxe 'in tijden van crisis'.

Zo zijn wij Nederlanders gaan geloven dat we zielig zijn. Dat fatsoenlijke zorg en onderwijs onbetaalbaar worden. Dat de staatsschuld nog nooit zo hoog was. Dat iedere vorm van cultuur een overbodige luxe is. Dat ontwikkelingshulp een schande is zolang er nog mensen zijn die Euroshopper eten. En natuurlijk, er is ook reden tot zorg - over de oplopende werkloosheid, of over het groeiend aantal mensen onder de armoedegrens. Maar laten we niet vergeten dat de langste wachtlijsten bij de voedselbank nog altijd voor de vrijwilligers zijn. Want ja, daar hebben we er ook de meeste van ter wereld.

Misschien willen we de zaken wel gewoon niet in perspectief zien. Zo'n 200 duizend jaar lang konden we rekenen op ellende, altijd en overal. We zijn eraan verslaafd geraakt - lang geleden in de vorm van een Laatste Oordeel, nu in die van een alomvattende crisis. Noem het 'apocaholisme', maar wees blij dat het niet in de nieuwe DSM is opgenomen. Het zou tot een tsunami aan diagnoses hebben geleid.

^{Dit is de eerste column van Rutger Bregman (@rcbregman). Voortaan zullen Nausicaa Marbe en hij elkaar op vrijdag afwisselen in de papieren krant. Bregman (1988) studeerde geschiedenis aan de universiteiten van Utrecht en Los Angeles. In 2012 debuteerde hij als schrijver met Met de kennis van toen. Vorige maand verscheen zijn boek De geschiedenis van de vooruitgang.}

undefined