Wie zegt er straks nog dat windmolens op subsidie draaien?

Waar gaan de verkiezingen straks over? Ik zat me net af te vragen wat het dominante thema zou worden en welke partij ermee vandoor zou gaan, toen Hugo de Jonge bekendmaakte dat hij stopt als lijsttrekker. Ja, voor De Jonge was het verkiezingsthema corona, omdat hij zijn drukke ministerschap niet kon combineren met het dresseren van zijn partij. Dat die dingen niet samengingen bleek uit de partijroddels in De Telegraaf, en vooral uit de belabberde peilingen. Maar al eerder was er de vraag die je als potentieel CDA-kiezer had kunnen stellen: waarom zou ik op De Jonge stemmen, terwijl het origineel, Mark Rutte, als goedgeluimd politicus annex manager een paar klassen beter is?

Mijn inschatting is dat de verkiezingen niet over corona zullen gaan. Daar is te weinig politiek verschil uit te peuren. Jaren geleden schreven de politicologen Andeweg en Thomassen al dat verkiezingen niet meer over de toekomst en een project gaan, maar over het verleden. Verkiezingen zijn afrekeningen geworden, vandaar de angst voor ‘gedoe’ bij politieke partijen.

Om die reden zal Sigrid Kaag donderdag met het klamme zweet zijn wakker geworden. Een MeToo-affaire zo dichtbij de lijsttrekker die zich vooral op haar vrouw-zijn beroept, is een nachtmerrie. Met Kaag dacht D66 goud in handen te hebben, maar ze blinkt vooral uit in wereldvreemde uitspraken. Deze week twitterde ze over haar dilemma als student, namelijk de keuze tussen Oxford en Cambridge. Ze spoort elke vrouw aan ook zo’n soort beslissing te nemen. D66 gaat vermoedelijk niet de premier leveren voor het volgende kabinet.

Ook andere partijen vrezen de afrekening. GroenLinks heeft zich duchtig verslikt in de nummer 9 op de lijst, Kauthar Bouchallikht. Haar betrokkenheid bij de Moslimbroeders kan ze nog ontkennen. Maar foto’s liegen niet, bijvoorbeeld die van zwaar gesluierde vrouwen, onder wie Bouchallikht, zorgvuldig afgescheiden van een stel bebaarde mannen. En dan de afbeelding met haar onder een spandoek waarop de Israëlische vlag prijkt naast het hakenkruis. Bouchallikht geeft denkelijk over een paar weken haar plaats op, waarbij ze luidkeels zal wijzen op de schandelijke discriminatie en islamofobie die ze heeft ontmoet.

Waar gaan straks de linkse stemmen naartoe? Ook niet naar Lodewijk Asscher, als ik Maurice de Hond erbij haal. Hij is goed in het debat, hoopte met een ouderwets links programma de weglopers van vier jaar geleden terug te vinden. Het ziet er nog niet naar uit. Het verleden kleeft hem aan. Asscher had het geluk dat zijn verhoor door de commissie die het toeslagendrama onderzocht, samenviel met het spektakel van de instorting van Baudet. Maar hij kan lastig terugdraaien dat hij minister was in het bezuinigingskabinet-Rutte II. Daar komt bij, zoals een partijgenoot opmerkte, dat Asscher met een zilveren lepel in zijn mond is geboren en te weinig rondsjouwt in rood jasje.

Als ik GroenLinks, SP, PvdA, D66 en de Dieren bij elkaar optel, komt links bij De Hond niet verder dan 52 zetels. Dat is dramatisch, als je bedenkt dat de PvdA van Den Uyl in 1977 in zijn eentje 53 zetels had. Het alles verslindende monster heet Mark Rutte. Hij maakt nog altijd weinig fouten en krijgt vanzelf de premiersbonus. Liberaal was hij al. Daarna werd hij links, getuige zijn uitspraak dat hij geen probleem heeft met het feit dat Nederland een diep socialistisch land is. Onlangs strekte hij zijn begerige vingers uit naar de christendemocratie, toen hij een preek hield en daar verried dat het geloof hem ‘enorme kracht’ gaf. Zoals Rijk de Gooyer ooit alle Duitsers speelde, heeft Rutte nu alle opvattingen. Zijn VVD is de ultieme catchall party. Iedereen mag meedoen.

Catchall parties krioelen allemaal in het centrum, op jacht naar dezelfde kiezer. Het zit er dik in dat het huidige vierpartijenkabinet straks zijn meerderheid kwijtraakt. Dan mag Asscher aanschuiven en wordt het nog drukker in het midden. Straks zijn we terug bij wat vroeger in de gemeenten het afspiegelingscollege heette; iedere denominatie mocht meebesturen. In die tijd vulden de kiezers het vakje van hun geloof in. Dat was dus vóór de emancipatie, toen de burger zelf ook is gaan meepraten. Het afspiegelingscollege was een bestuur dat het beste wist wat goed voor u was.

In die sfeer zijn we terug, met alleen Wilders buiten de boot. Wilders gruwt van de consensusdemocratie die wordt belichaamd door Rutte. Hij vindt Rutte een allesverkoper, een ‘genderneutrale politicus’. Dat is niet complimenteus maar er zit wel wat in. Rutte heeft een hekel aan visie. Minder positief verwoord waait zijn jasje zoals de wind waait. Zijn windmolenscepsis heeft hij verruild voor ‘Parijs halen’; en zijn euroscepsis voor ‘steun aan getroffen landen’.

Wie weet, is het allemaal reuze verstandig, maar het is toch vooral deprimerend omdat er kennelijk niets meer te kiezen valt. Bij de VVD is van de herkenbare ideeën alleen het harde immigratiestandpunt nog over. Arjen Lubach sprak in dat verband van ‘PVV-corvee’, dat loopt tot de verkiezingen waarna de VVD zich ook op dit onderwerp voegt naar het onvermijdelijke.

Wilders maakt zich met zijn steenharde oppositie in de Haagse verhoudingen onmogelijk. Het neemt niet weg dat hij sinds de deconfiture van Baudet op 27 zetels staat: evenveel als CDA en Partij van de Arbeid bij elkaar. Aan ontevreden Nederlanders ontbreekt het niet. Is er straks nog een politicus in het midden die durft te zeggen dat windmolens op subsidie draaien? Ik bespeur rondom Wopke Hoekstra nu al een opgewonden verwachting.