‘Westerse vrouwen zijn niet zo vrij en onafhankelijk’

Oude standpunt

‘Westerse vrouwen zijn vrijgevochten. Ze leiden een onafhankelijk en vrij leven omdat ze dezelfde rechten hebben als mannen. Ik ben een westerse vrouw, geboren in Marokko. Een baby was ik toen mijn moeder met vijf kinderen mijn vader volgde, die als gastarbeider in Nederland werkte. Na twee jaar gingen ze uit elkaar. In Marokko was dat bij wet verboden, dus mijn moeder maakte slim gebruik van de vooruitstrevende wetgeving hier. In haar eentje voedde ze als laaggeletterde vrouw in een vreemd land vijf kinderen op. Heel stoer.

‘Ik zag een groot contrast tussen haar en Nederlandse vrouwen, zoals de vrouw die mijn moeder Nederlandse les gaf en die mijn ‘adoptie-oma’ werd. Zij was apothekersassistent geweest, had een eigen auto en haar dochter studeerde rechten. Ze kon gaan en staan waar ze wilde, was actief op de hockeyclub en bij de Rotary. Ook mijn balletjuf werd een rolmodel voor mij: met kunst verdiende ze haar inkomen.

‘Ik vergeleek ‘oma’ en juf met oosterse vrouwen en idealiseerde hun vrijheid en zelfstandigheid. Ik had meegekregen dat ik wel mocht studeren, maar vooral geen grote mond mocht hebben en mij moest schikken naar de eer van de sociale groep waar ik deel van uitmaak. Musicus worden, al jong mijn droom, was uitgesloten. Ik dacht: wat ouderwets. In de Arabische cultuur worden vrouwelijke kunstenaars gezien als losbandige types, maar we leven in Europa. Op mijn 15de ging ik het huis uit. Een jaar later kon ik studeren op het conservatorium.’

Het kantelpunt

‘In 2017 ben ik vijf maanden in Rabat gaan wonen. Ik was erg bezig met mijn identiteit. Geboren in een Arabisch land, opgegroeid in het westerse Nederland, wie ben ik? In Marokko ontdekte ik dat het niet uitmaakt waar je vandaan komt, dat ik in de eerste plaats een vrouw ben. Voor alles wat je daar wilt ondernemen en beslissen heb je een man nodig. Genezen van de worsteling met mijn identiteit, keerde ik terug naar Nederland en ging mij meer verdiepen in de positie van vrouwen. Ik verzamelde cijfers over de arbeidsmarkt, zorgtaken, vrouwen in de kunsten. De schellen vielen mij van de ogen. Hoezo, westerse vrouwen vrij en onafhankelijk?’

Nieuwe standpunt

‘We kunnen zeggen dat vrouwen in landen als Saoedi-Arabië en Marokko onvrij zijn, maar in het Westen zijn we er ook nog lang niet. Of ik nu naar het oosten of naar het westen kijk: vrouwen zijn vooral aan het zorgen of zwijgen. In het Westen zijn ze voor de wet gelijkwaardig maar niet in de praktijk.

‘Als je alleen naar Nederland kijkt: in het bedrijfsleven, de advocatuur, de politiek zie je nog te weinig vrouwen op invloedrijke posities. En 650 duizend vrouwen zijn volledig afhankelijk van een partner, want ze hebben geen betaald werk, dus geen eigen inkomen. Als er iets met hun man gebeurt, komen ze in een uiterst kwetsbare positie terecht. Ook mijn adoptie-oma, die ik zo idealiseerde als rolmodel, bleek economisch afhankelijk van haar echtgenoot. Betaald werk en zorgtaken zijn oneerlijk verdeeld. Mannen nemen 64 procent van de betaalde arbeid voor hun rekening, vrouwen 36. Voor zorgtaken is het precies andersom. Vrouwen worden zo beperkt in hun ontwikkeling. In oosterse landen is het gebruik dat werkende vrouwen hun huishoudelijke en zorgtaken uitbesteden aan een nanny of hulp in de huishouding. Hier is dat onbetaalbaar. De Nederlandse overheid moet beter voor vrouwen zorgen en daar een oplossing voor verzinnen, zodat moeders meer uren kunnen werken en niet overbelast raken.

‘Ook in de kunsten komen vrouwen er bekaaid vanaf, blijkt uit onderzoek van Mama Cash: 17 procent van de choreografen bij dansgezelschappen is vrouw, 3 procent van de artiesten op grote popfestivals, 32 procent van de schrijvers bij uitgeverijen, 13 procent van de kunstwerken in musea is gemaakt door vrouwen. En zo ben ik tot de conclusie gekomen dat Nederlandse vrouwen nog weinig ruimte innemen op de werkvloer en mondjesmaat hun verhaal kunnen vertellen in media en kunsten. Vrouwen zijn de muze, zelden de maker. Dit is wereldwijd aan de hand: 96 procent van de Hollywoodfilms wordt gemaakt door mannen, dat is al sinds 1946 zo. Deze regisseurs domineren het beeld van de wereld, van mannen en vrouwen.’

Het effect

‘Ik ben genezen van het identiteitsdebat. Voor alles ben ik een vrouw. Ik wil een bijdrage leveren aan initiatieven die er nu zijn om vrouwen zichtbaarder te maken en een plek te geven. Wat historica Els Kloek doet met haar boek 1001 vrouwen, wat geschiedenisdocenten doen met F-site, wil ik in de kunsten doen: vrouwenverhalen vertellen. In mijn voorstelling, in lezingen, met een tentoonstelling waar ik aan werk. Niet uit boosheid, maar om iets recht te zetten.’