We stevenen af op een onderwijsramp, maar niemand ligt er wakker van

We stevenen af op een onderwijsramp, maar niemand ligt er wakker van. Veel ouders en zelfs leraren hebben nog nooit van curriculum.nu gehoord. Toch dreigt hetzelfde te gebeuren als 21 jaar geleden, bij de invoering van de Tweede Fase in het voortgezet onderwijs, ook wel Studiehuis genoemd. Curriculum.nu, dat ons onderwijs ‘toekomstproof’ moet maken, slurpt veel geld op en zal grote onrust en werkdruk onder leraren veroorzaken. Beter onderwijs krijgen we er niet mee.

De Tweede Fase, de triomf van de ideologie van het zelfstandige leren, mislukte hopeloos. De commissie-Dijsselbloem, die tien jaar later in een parlementair onderzoek de schade opnam, stelde ijzig vast dat de vernieuwing leraren was opgedrongen en wetenschappelijk niet was onderbouwd; het kennisniveau van de leerlingen daalde en de academisch opgeleide leerkracht werd zeldzaam. Meer lol in school hadden leerlingen evenmin gekregen. Nu dreigt Dijsselbloem 2.0.

Onderwijs moet geleidelijk aan veranderen, aangepast aan de eisen van de tijd – natuurlijk. Het probleem met de onderwijsvernieuwing van de laatste dertig jaar is dat ze gestoeld is op ideologie, niet op de praktijk of op uitkomsten van onderzoek. Of het nu probleemgestuurd leren heet, hart-breinleren of 21st century skills, het zijn ideologieën, de aanhangers zijn gelovigen. Continue vernieuwing is een goed verdienmodel; cursusaanbieders draaien overuren.

Curriculum.nu is oude, zure wijn. Sander Dekker begon vier jaar geleden Onderwijs#2032, een platform dat het onderwijs geschikt moest maken voor de komende eeuw. Iedereen mocht meekakelen. Het eindadvies klonk vertrouwd: niet basisvaardigheden en kennis stonden voorop, maar 21ste-eeuwse vaardigheden als samenwerken, communiceren en empathie. Kennis construeren leerlingen vanzelf, door zelfstandig, ontdekkend en digitaal te werken – een misvatting die allang wetenschappelijk is ontmaskerd, maar daaraan hebben de ideologen geen boodschap. Onderwijs#2032 sneuvelde in de Tweede Kamer.

Maar Onderwijs#2032 reïncarneerde razendsnel in curriculum.nu. Er werd een heel circus opgetuigd, met inspiratiesessies, resonansgroepen en conceptbouwstenen. ‘Ontwikkelteams’ van leraren, schoolleiders en ‘onderwijsexperts’ (geen inhoudelijke experts zoals hoogleraren wiskunde of economie), bogen zich over leerdomeinen (geen vakken) als ‘digitale geletterdheid’ , ‘mens en natuur’ en ‘burgerschap’. Hun voorstellen liggen klaar. Leraren mogen erop losgaan, tot 11 augustus – hebben ze wat te doen in de vakantie.

De Onderwijsinspectie kwam onlangs met een rapport waarin ze waarschuwde voor ‘vage onderwijsconcepten’ die het niveau in rekenen en taal hebben doen kelderen. Er valt veel te zeggen over de voorstellen van curriculum.nu – dat doe ik een andere keer – maar zeker is dat ze bol staan van de vage onderwijsconcepten.

Vakkennis lekt langzaam weg, alles gaat om ‘betekenisvol’ leren, ‘in contexten’, om communicatie en presentatie. De kloof tussen kinderen van hoog- en laagopgeleide ouders groeit hierdoor: bij rekenen, taal en aardrijkskunde kun je je omhoog werken, maar soft skills zijn cultureel bepaald en vormen wrede selectiecriteria.

Het vak burgerschap moet kritische burgers kweken – geen gek idee. Het ontwikkelteam bestempelde ‘democratie en diversiteit’ tot uitgangspunten, en ‘vrijheid, gelijkheid en solidariteit’ tot basiswaarden. Dat is behoorlijk dwingend. Natuurlijk moeten deze thema’s worden behandeld. Maar burgerschap is niet bedoeld om kinderen in het gewenste model te kneden: oppassende, gedweeë burgers die braaf ‘verbinding’ zoeken. ‘Persoonsvorming’ is niet de taak van het onderwijs. Het mag ook afwijkende, stijfkoppige en dwarse eenlingen afleveren.

Zonder kennis kun je niet kritisch denken. Dan is alles een mening. Geef leerlingen de werktuigen – leer ze lezen, schrijven, rekenen, argumenteren, onderzoeken – waarmee ze leren nadenken en zelf hun ‘basiswaarden’ bepalen. Dat is de essentie van onderwijs.

Reageren kan nog, op curriculum.nu. Ouders, leerkrachten en Kamerleden, laat het niet wéér gebeuren. Er zijn dringender zaken in het onderwijs dan een nieuw curriculum.