Opinie
Waterschap is nu hartstikke politiek, dus weg met die oude geborgde zetels
Waterschappen kunnen niet meer als ‘technisch’ worden gezien; ze spelen een cruciale rol bij natuur, milieu en klimaatproblemen. Een ‘radicale omkeer in het denken’, zoals dijkgraaf Bonjer bepleit, lukt niet zonder democratisering.
‘Ik begrijp niet waarom we het hierover hebben’, zei de waterschapsbestuurder tot mijn verbazing. Ik keek naar een digitale vergadering van waterschap Hollands Noorderkwartier, waarvan ik ingezetene ben. Op de agenda stond de aanpak van de Markermeerdijk in Uitdam.
Die doet daar al maanden de gemoederen hoog oplopen en is verworden tot een pr-nachtmerrie voor het waterschap, omdat de dijkversteviging tot ontsteltenis van de bewoners met beton in plaats van klei gaat gebeuren en omdat het waterschap van de inspraak een potje heeft gemaakt. De gemeenschap is in rep en roer, haar vertegenwoordigers spreken in bij de waterschapsvergadering in een laatste poging hun vertegenwoordigers te overtuigen onderzoek naar andere mogelijkheden te doen.
Gereserveerde zetels
Het bestuurslid dat zich afvroeg waarom ze er het überhaupt over hadden en door wilde naar het volgende agendapunt bezette een zogenaamde geborgde zetel, een van de vooral voor boeren en ondernemers gereserveerde zetels.
Dijkgraaf Jan Bonjer pleit in de Volkskrant voor ‘een radicale omkering van het denken in waterland Nederland’ (O&D, 21 mei). Daar gaat weinig van terechtkomen zolang er geborgde zetels zijn. In onze waterschappen is namelijk eenvijfde deel van de zetels gereserveerd voor landbouwers en ondernemers en een enkele voor natuurorganisaties. Deze zetels zijn dus geen onderdeel van het democratisch proces. Anno 2021 bestaat dat nog.
Oorspronkelijk hadden waterschappen tot taak de dijken stevig te houden. Daarna kwam er de zorg voor schoon water bij. Allebei onderwerpen die niet erg politiek waren. Waarom zou je van mening verschillen over veiligheid en gezondheid? Dat kon lang ‘technisch’, dus onpolitiek, worden afgedaan. Maar dat is veranderd.
Natuur, milieu en klimaat
Dijkgraaf Bonjer geeft er voorbeelden van. Waterschappen spelen tegenwoordig een cruciale rol als het gaat om milieu, natuur en klimaatverandering. Haar waterpeilbesluit beïnvloedt namelijk de CO2-uitstoot in veengebied. Haar beleid voor het terugdringen van gewasbeschermingsmiddelen beïnvloedt het milieu. Waterschappen leggen, om al dat beleid te betalen, een eigen belasting op die enkele miljarden aan publieke middelen bijeenbrengt. Het waterschap is dus hartstikke politiek.
Naar goed Nederlands gebruik is er recentelijk een adviescommissie geweest over die geborgde zetels (Geborgd gewogen, rapport van adviescommissie geborgde zetels bij waterschapsbesturen). Die concludeert dat de geborgde zetels binnen het waterschapsbestuur moeten worden afgeschaft, omdat watervraagstukken klimaatvraagstukken zijn. Er ligt zelfs een wetsvoorstel voor het ‘volledig democratiseren van de waterschapsbesturen’.
Democratisch
Waterschapsbesluiten zijn politieke besluiten. En politiek is in onze democratische rechtsstaat een kwestie van gekozen vertegenwoordigers. Niet van een deel, maar van álle bestuurders in het waterschap. Landbouwers en ondernemers verdienen geen privileges, maar stemmen dan net als alle andere belastingbetalers op de partij van hun voorkeur.
En dan is er nog steeds een stevig debat over de hoogte van de belasting, over de (on)wenselijkheid van milieu- of klimaatmaatregelen. Maar dan hebben we als ingezetenen wel iedere vier jaar de mogelijkheid om via de stembus van álle bestuursleden en hun keuzes wat te vinden.
Pas dan zal die door Bonjer bepleitte radicale omkering in het waterschapsdenken een kans maken.
Robert Zaal is lid van Provinciale Staten van Noord-Holland voor GroenLinks.
