Wat wij kunnen leren van de Italianen over het coronavirus

Het was een hectische week voor Europa als gevolg van de uitbraak van het coronavirus. De eerste brandhaard ontstond in Noord-Italië. Inmiddels is er ook een tweede patiënt met coronabesmetting in Nederland. AD-columnist Nynke de Jong twitterde vlak na de bekendmaking van de eerste besmetting in Tilburg: ‘Is het Guus Meeuwis? Oh God laat het niet Guus Meeuwis zijn?’ Het was Guus niet, maar wel een andere Brabander, van 56 jaar oud, die in Noord-Italië was geweest en nu de boeken ingaat als patiënt nul in Nederland.

De Nederlandse regering hield zich de afgelopen dagen nog behoorlijk stil. Hoe anders was dat in Italië. Waar premier Conte via een live-verbinding op zondagavond al zijn landgenoten toesprak en de Italianen maande tot kalmte (dat lukte matig) en eensgezindheid.

Hoe houd je een totale bevolking die in rep en roer is op de hoogte. Kan dat überhaupt? Ja, zo lieten de Italianen zien en daar kan Nederland best nog wat van leren.

Iedere dag om 12:00 uur en om 18:00 uur geeft de voorzitter van de Italiaanse Burgerbescherming een persconferentie waar hij de actuele stand van zaken doorgeeft en vragen van journalisten beantwoordt over de uitbraak van het coronavirus in Italië. Dit is al zo sinds de uitbraak van het virus in Noord-Italië een week geleden. Dit is de belangrijkste bron van informatie voor journalisten, lagere overheden en de inwoners. En het wordt ook veelvuldig geciteerd op sociale media en live gestreamd.

Het goede aan deze persconferentie is dat hij iedere dag plaatsvindt op hetzelfde tijdstip en dat dezelfde punten worden besproken. Hiermee is het voor veel Italianen een belangrijk referentiepunt met betrouwbare informatie. Vlak na de persconferenties van de Burgerbescherming vinden vaak de regionale persconferenties plaats van de verschillende regio’s zoals Lombardije en Veneto. Zo wordt ook de regionale media voorzien van eigen nieuws.

Dan naar Nederland. Bij ons was het afgelopen week aanvankelijk rustig en was de focus volledig op Italië. Maar de wereld is klein en veel Nederlanders kennen mensen die in Italië verbleven of die zelf in quarantaine zaten in een hotel. Daarnaast sijpelden er naarmate de week vorderde allerlei verhalen, beelden, ooggetuigenverslagen door en begonnen ook wij ons af te vragen hoe lang het zou duren voordat het coronavirus ons land zou bereiken. De voorlopige communicatieve apotheose was donderdagavond toen de NOS een grote corona-uitzending maakte waarin minister Bruins, in Den Haag ook wel minister Corona genoemd, live een briefje in zijn handen kreeg geduwd. Hierop stond de mededeling dat de eerste patiënt ook in Nederland een feit was. Relevanter dan dit kan live-televisie niet zijn.

Initiatief Hilversum

Wat opvalt aan de manier van communiceren van onze overheid over het coronavirus is dat het initiatief vooral in Hilversum ligt, in plaats van in Den Haag. En hoewel je geen onnodige paniek moet zaaien moet er wel eenduidige communicatie zijn. En dat ontbreekt op dit moment in Nederland. We hebben het ministerie, de GGD, het RIVM en zeer veel deskundigen en virologen die ook door de media veelvuldig worden opgevoerd. Maar er is weinig proactieve communicatie. En dat terwijl er juist nu zoveel communicatiemogelijkheden zijn om als overheid de regie te pakken.

En hier kunnen we iets leren van de Italianen. Want het twee-dagelijkse en inmiddels tot één keer per dag teruggebrachte persmoment van de Burgerbescherming is een belangrijke bron. De burgerbescherming in Italië is opgericht in 1992 terwijl het in Nederland juist in de jaren ’80 is afgeschaft. Gaat dan alles goed qua communicatie in Italië? Nee, zeker niet. Er gaan daar ook complottheorieën rond, politici spreken elkaar tegen en proberen elkaar ook onderuit te halen. Ook in Italië zijn er virologen die elkaar, via de media, tegenspreken en is er kritiek op de 10.000 metingen. Dus laten we vooral kijken hoe we in Nederland onze crisiscommunicatie organiseren.

We leven in 2020 en dat betekent een open samenleving, mondige inwoners en vooral informatie die overal verkrijgbaar is. Juist in tijden van crisis moet die communicatie een katalysator kennen. En de overheid is bij uitstek geschikt om die rol op te pakken. Een dagelijks moment waarop proactief gecommuniceerd wordt door een verantwoordelijk orgaan zou wat mij betreft een goed idee zijn. Kies één woordvoerder en een toegankelijk medium en het initiatief ligt weer in Den Haag en niet in Hilversum.

^{Donatello Piras is dagvoorzitter en communicatiedeskundige. Komende maand is hij gastcolumnist van Volkskrant.nl.}