Wat is de uitweg uit de boerenprotesten? ‘We gaan letterlijk en figuurlijk een hoge prijs betalen’

Laurens Jan Brinkhorst was minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij van 1999 tot 2002:

‘Het uit de hand lopen van de boerenprotesten is afschuwelijk, maar niet verbazingwekkend. De boerenbedreigingen zijn niet nieuw. In de drieënhalve jaar waarin ik minister was, werden ’s nachts bij mij thuis ruiten ingegooid. Boeren zetten een boom in mijn straat in de fik en ik kreeg geregeld om half vijf ’s ochtends telefoontjes. Ik kan nog steeds niet in Kootwijkerbroek komen, waar ik te boek sta als Brinkhorst Hitler.

‘We zijn nu dertig jaar te laat met ingrijpen. In mijn tijd als minister kampte ik met de gekkekoeienziekte, met de varkenspest, de mond- en klauwzeer en met andere problemen van kleinere omvang. Toen was al duidelijk dat je in het kleine Nederland niet met zo veel miljoen inwoners kunt samenwonen en ook nog de op een na grootste vleesexporteur ter wereld kunt zijn. Er is jarenlang onwil geweest om de sector te herzien en de omvang te beperken. Nu is handhaven van de status quo onhoudbaar.

‘We hebben veel te lang vastgehouden aan economisch succes ten koste van het klimaat en de natuur. Technische oplossingen zijn geen uitweg, omdat de innovaties te vaak niet afdoende blijken, bijvoorbeeld bij de reductievloeren.

‘De enige uitweg is dat we bepaalde boeren, met name diegene die dichtbij Natura 2000-gebieden zijn gevestigd, die het gedwongen uitkopen. Geef hen erkenning; we hebben ze te lang laten hopen en zijn vaag gebleven. Dat is de schuld van de politiek, waar woordvoerders vaak belangenbehartigers van de boeren waren. Boeren zijn ook niet gek, die weten: hoe harder we protesteren en prijzen afslaan, hoe hoger de uitkoopsom wordt. We gaan letterlijk en figuurlijk een hoge prijs betalen. Het is de hoogste tijd dat de politiek en boeren er samen uitkomen.’

Kees van den Bos is hoogleraar sociale psychologie en hoogleraar empirische rechtswetenschap aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in radicalisering:

‘De boerenprotesten komen voort uit een diep gevoeld ervaren onrechtvaardigheid. Of we het met die gevoelens eens zijn of niet, dit drijft hun gedragingen. Omdat ze leerden dat heftige acties lonen en veelal niet worden bestraft, worden sommigen steeds radicaler. Gooi echter niet alle boeren op een hoop. De meesten onthouden zich van radicale acties. Blijf je als overheid in hoogwaardige en toegankelijke communicatie richten op de redelijken. Die zijn er genoeg. Luister oprecht naar hun overwegingen en zorgen. Bied waar mogelijk concrete perspectieven.

‘Geef daarbij aan wat de piketpaaltjes zijn, bijvoorbeeld gerechtelijke uitspraken waaraan we zijn gehouden. Ga als samenleving en vertegenwoordigers daarvan niet mee in onterechte frames. En we moeten ons niet laten ophitsen. Treed tijdig op tegen geweld, bedreigingen en onredelijke acties. Nu ontstaat er rechtsongelijkheid tussen hoe protesten van Extinction Rebellion en sommige boeren worden behandeld.’

Jeroen van Maanen is bestuurslid van de Melkveehoudersvakbond en was een van de organisatoren van de boerenactie in Stroe:

‘Deze impasse is maar op één manier op te lossen: mensen in Den Haag moeten hun verstand gaan gebruiken. De protesten komen voort uit jarenlang negeren van door boeren aangedragen oplossingen.

‘Boeren hebben aan alle kanten laten zien dat we willen meewerken, meedenken en meebewegen. Maar al onze oplossingen zijn onmogelijk gemaakt. We hebben veel geïnnoveerd: stalsystemen die de uitstoot van schadelijke stoffen als ammoniak en methaan verminderen, met hetzelfde doel hebben we reductievloeren aangelegd, en innovaties doorgevoerd als water aan de mest toevoegen om emissie terug te dringen. Al die innovaties zouden niet genoeg winst opleveren. Onze hele wereld draait om techniek, innovaties en meebewegen. Waarom wordt de landbouw als enige sector niet in staat gesteld om met innovaties oplossingen te bieden?

‘De hele veestapel wegvagen is geen oplossing, maar flauwekul. De politiek moet zijn verstand gebruiken en luisteren naar betrokken partijen. Al twee jaar wordt geroepen: blijf met elkaar in gesprek. Maar we praten al jaren met elkaar en alles wat we aandragen, iedere oplossing die wij bedenken, wordt van tafel geveegd. We worden niet serieus genomen. De regering heeft het niet goed met ons voor. Als we nu weer met elkaar aan tafel gaan, hebben we nog hardere toezeggingen en concretere beloften nodig dan we in het verleden kregen – want dat bleek steeds niets waard.’

Roel van Duijn is oud-politicus van de PPR en GroenLinks en was mede-oprichter van de politieke actiegroepen Provo en de Kabouterbeweging:

‘De democratie mag niet wijken voor het geweld van extremistische boeren. Toen in 2019 ook al door het parlement tot stikstofbestrijding op het boerenland besloten was, is dat door de provincies niet tot uitvoering gebracht: omdat zij zich hebben laten intimideren door ronkende tractoren voor de provinciehuizen.

‘Dat is een ernstige fout geweest, waardoor deze boeren de indruk kregen dat zij met geweld hun zin kunnen doordrijven. De boeren moeten wel degelijk een perspectief krijgen. Een minder intensieve manier van produceren, met aanmerkelijk minder dieren per hectare en natuurlijke producten door het weglaten van landbouwgif.

‘De boeren moeten financiële compensatie krijgen door hogere prijzen voor hun producten te betalen. Consumenten en supermarkten moeten daarvoor offers brengen, maar er is geen andere manier om de bossen te behouden. We moeten meer betalen voor natuurlijke producten, zonder schadelijke massa’s landbouwdieren.

‘Een nationale ronde tafel van boeren, consumenten, supermarkten en politici moet dat perspectief concretiseren.’