‘Wat er nog het aller- aller- niet leukst is, is dat er over drie maanden verkiezingen zijn’

Asha ten Broeke aan Mark Rutte (VVD)

Geachte heer Rutte,

Tenzij er bijzondere dingen gebeuren, zult u aanblijven als premier van Nederland. De VVD is in iedere peiling veruit de grootste partij en je populariteit rijst sneller dan een bal deeg onder een warme theedoek. Zelfs op links vindt men u een toffe peer.

Persoonlijk ben ik net een tikkie minder enthousiast. Ik voel me bijvoorbeeld niet zo bereid om over het leed in de jeugdzorg, het stijgende aantal daklozen en het gebrek aan goed klimaatbeleid heen te kijken omdat u zo joviaal grijnst en puike persconferenties geeft. Maar ik snap wel waarom mensen u graag zien. U bent onze teflonpremier. Geen clusterfuck zo groot of het glijdt van u af. U bent gladder dan de spreekwoordelijke paling in een emmer snot. Jokken dat u niets wist over die 70 burgerdoden bij een Nederlandse luchtaanval in Irak? Kleeft u niet aan. De Turkije-deal die u bijna eigenhandig bij elkaar lobbyde en die Europa zo op slot heeft gegooid dat er nu op de Griekse eilanden kampen vol mensen in de diepste ellende en kou zitten? Niemand wijst naar u.

Een belastingdienst die, terwijl u ons land leidde, de levens van burgers kapot maakte met valse beschuldigingen van fraude? We namen het allerlei bewindslieden kwalijk, maar u raakte het niet. Het grote coronasterven in de verpleeghuizen, het steeds weer falende indambeleid? Het glibberde van u af als een gebakken eitje uit een nieuwe koekenpan.

In de week voor Kerst sprak u ons toe vanuit het Torentje. Ernstig en kalm kondigde u een plotselinge, strenge lockdown aan. Inspirerend, hoorde ik mensen zeggen; knap, indrukwekkend. U brengt het zo goed, dat ze even vergeten dat je alleen een noodstop hoeft te maken als je niet op tijd bent begonnen met remmen. Maar ook dat zal wel niet aan u blijven plakken.

_{Asha ten Broeke}

Harriet Duurvoort aan Wopke Hoekstra (CDA)

Beste Wopke,

Was het doorgestoken kaart? ‘Wopke en zijn Liselot. Een presidentieel paar!’ Ik zag het eerst bij Arjen Lubach. Het originele programma was nog geestiger dan de persiflage. Ivo Niehe in optima forma. Een jubelende hagiografie met gedragen stem. ‘Hij was praeses van het Leidse studentencorps Minerva. Dan bén je iemand!’ Enzovoorts.

Velen dachten: arme Hugo. Die staat met zijn hippe schoenen tot zijn knieën in de modder van de grootste crisis sinds de oorlog. De nipte pyrruswinnaar van een chaotische lijsttrekkersverkiezing. Ook Pieter Omtzigt bleek, niet verrassend na de reportage van Niehe, het nakijken te hebben. Het is jammer dat Omtzigt het niet is geworden. Hij was principieel en doortastend in het toeslagendrama, het grootste schandaal van de afgelopen jaren. Een dooretterende wond die de levens van tienduizenden onschuldige ouders en kinderen verwoestte.

U daarentegen droeg politieke verantwoordelijkheid in dit dossier. Kennelijk boeit dat niet, u bent immers niet de enige bewindsman die ondanks die ernstig verzaakte verantwoordelijkheid lijsttrekker is in 2021. Niet de enige die wegkomt met ‘Ik wist toen van niets’. Eigenlijk is dat beschamend. Was het CDA principieel, dan had men van uw lijsttrekkerschap afgezien omdat ook u beschadigd bent door de affaire.

Voor de KLM waren subiet miljarden beschikbaar. De toeslagenslachtoffers hebben ook dit coronajaar in bittere armoede tevergeefs op compensatie gewacht. Ze krijgen op de valreep eindelijk 30 duizend euro vergoed. Niet nu, maar voor 1 mei. Het is te hopen dat de deurwaarders ook zoveel geduld hebben.

‘Het CDA staat pal voor de rechtsstaat als onmisbare voorwaarde voor de bescherming van menselijke waardigheid’, stelt het program. De toeslagenaffaire holde de rechtsstaat uit en beroofde burgers van elke vorm van menselijke waardigheid.

Ontoelaatbaar. Want solidariteit, of zo u wilt naastenliefde, is wezenlijk voor de persoonlijke en maatschappelijke veerkracht die we de komende magere jaren zo hard nodig hebben.

_{Harriet Duurvoort}

Sheila Sitalsing aan Sigrid Kaag (D66)

‘Gooi je haar los en fucken met die camera’, riep Herman Heinsbroek toen Femke Halsema begin deze eeuw als nieuwe lijsttrekker van GroenLinks de campagne in ging. Hij deed dat gratis en ongevraagd, want Heinsbroek is een royale man met verstand van dingen. Van ’s lands spectaculairst mislukte minister annex Bentleyproleet op het ministerie van Niks hebben we daarna nooit meer wat vernomen. Het leven is echt beter dan vroeger.

Wat ik wil zeggen: je zal ze de kost moeten geven, de mannen die adviezen voor de vrouwtjes hebben. Zelf kunnen ze niks, zijn ze nooit wat geweest en zullen ze nooit wat worden, niet zelden rieken ze uit de mond, er groeien haren op onverwachte plekken, maar zodra er een vrouw met ambities aan de einder verschijnt, staan ze klaar. In rotten van drie. Beetje adviseren.

Over uw accent en uw Oxford, en dat zij daar zelf uiteraard niks tegen hebben, want ze vinden Oxford juíst heel knap voor een meisje, maar dat u er rekening mee moet houden dat ándere mensen, gewone mensen (zij weten alles van ‘gewone mensen’ van ‘het echte leven’, ze lazen er onlangs nog een boek over en hebben daar wat opmerkinkjes bij) daar niet van houden, in dit land van maaiveld en tuinkabouters.

In de ingewanden achter de strakgespannen overhemden van de onbezoldigde adviseurs rommelt ondertussen de angst; slim kunnen ze aan, zo’n Hoekstra met z’n McKinsey kunnen ze waarderen, maar ijzig slim en dat van een vrouw die hun niet nodig heeft: dat is erg veel te verteren.

Ik geef geen advies, ik heb al moeite genoeg om mijn eigen leven op orde houden, maar als ik één dingetje mag zeggen: haren opsteken, haren los, doe maar wat. En fuck them all.

Met vriendelijke groet en hoogachting,

_{Sheila Sitalsing}

Arie Elshout aan Jesse Klaver (Groenlinks)

Beste Jesse,

Twee jaar geleden op een grijze novemberdag in Berlijn zag ik u in volle actie tijdens een congres van de Europese Groenen. In een gloedvol betoog plofte u brutaal de machtsvraag op tafel. Ik zag uw Duitse geestverwanten terugdeinzen voor zoveel openlijke machtsdrang, niet onlogisch in een zaal niet ver van de Brandenburger Tor, ooit symbool van Pruisische grootheidswaan. U ging gelijk voor het hoogste. De Groenen moesten in Duitsland de volgende kanselier leveren en in Nederland de volgende premier. Achteraf zei u mij dat u Nederland en Europa wilde veranderen, het moet groener en socialer. ‘Dat kan alleen als je niet bang bent je verantwoordelijkheid te nemen.’

U had helemaal gelijk. Maar waarom haakte u dan af bij de formatie van 2017? Ja, u was het niet eens met de asielparagrafen uit het conceptregeerakkoord. En natuurlijk, rechts was leidend in de beoogde coalitie. Maar in een politiek versplinterd Nederland betekent macht altijd gedeelde macht. Dus moeten partijen accepteren dat ze niet alles kunnen krijgen, dat ze soms winnen, soms verliezen en niet al te kieskeurig kunnen zijn wat partners betreft. U schrok daarvoor terug in 2017, waarom zou dat niet weer zo zijn bij de formatie van 2021? Een linkse meerderheid zit er op dit moment niet in, een coalitie met een dominant links blok evenmin.

Macht is nodig om dingen te veranderen, maar niemand, echt niemand met macht houdt schone handen, niet de afdelingschef, niet de verenigingsvoorzitter, niet de leider van een coalitiepartij. U mag kiezen. Blijft GroenLinks een getuigenispartij, in ons domineesland altijd goed voor vrome oefeningen in vrijblijvendheid aan de talkshowtafels? Of wilt u meer, wilt u echt iets bereiken?

U spiegelt zich graag aan Obama en Trudeau. Zij kunnen u vertellen dat macht een prijs heeft die betaald wordt in pijn, wonden en kleerscheuren. Veel wijsheid toegewenst.

_{Arie Elshout}

Marcia Luijten aan Thierry Baudet (FVD)

Beste Thierry,

Enerverende weken waren het. Hoewel je wel houdt van reuring, controverse en conflict, was deze partij-­implosie niet helemaal wat je zoekt. Jij moet in de consternatie wel de regie hebben. En die was hier ver te zoeken. Er dreigde te gebeuren wat je op zoveel plekken is overkomen. Nadat je als frisse rechtsbuiten was binnengehaald bij krant, universiteit en publieke omroep, was het na twee jaar altijd klaar.

Je bent gewend om op jezelf te zijn. Medestudenten omschreven je als eenling, maar groot is je verlangen deel te zijn van een geheel. Eén waarmee je kan samenvallen, al lukt dat alleen wanneer de club jouw kleur, geur en muzieksmaak heeft.

Zoals je zelf concludeerde toen je vertelde dat je meestal ongelukkig wordt in een groep: ‘Als leidsman kan ik het wel. Ik kan als leider onderdeel zijn van een groep.’ Het collectief is er dan ook niet om jouw ik in te laten opgaan, de verzameling moet een uitdrukking van jouw ego zijn. Je herpakte je. Je liet zien te kunnen vechten als het moet, al is jouw geheel − je partij − nu droevig leeg.

Maar beste Thierry, er zijn meer mensen met hetzelfde verlangen. Die dromen van de restauratie van een verloren orde, een grootse beschaving. Die net als jij terug willen naar de wereld voor 1789, toen de Verlichting individualisme en de moderniteit schiep, terug naar de tijd dat autoriteit onweersproken was.

Moslimfundamentalisten en ultraorthodoxe joden hebben datzelfde reactionaire visioen van een rangorde waarin de vrouw zich onderschikt verklaart aan de man. Ook moslimfundamentalisten kiezen voor dwingende esthetiek en moeten niets hebben van moderne kunst. Ze zijn eergevoelig, net als jij, en tegenspraak verdragen ze slecht. Ook zij zien geweld als middel om de heilige orde terug te brengen. Echt Thierry, je staat niet alleen.

_{Marcia Luyten}

Heleen Mees aan Lodewijk Asscher (PvdA)

Beste Lodewijk,

Hoe is het? Ik wil je, op slag van het nieuwe jaar, complimenteren met het verkiezingsprogramma van de PvdA. NRC Handelsblad kopte abusievelijk: ‘PvdA komt met klassiek sociaal-democratisch verkiezingspro- gramma’. Het tegendeel is waar. De programmacommissie onder leiding van Esther-Mirjam Sent heeft een radicale visie gepresenteerd om Nederland om te vormen tot een Scandinavisch sprookjesland.

Het PvdA-verkiezingsprogramma belooft een baangarantie, een 32-urige werkweek, gratis kinderopvang en naschoolse opvang, gelijke beloning voor vrouwen, afschaffing van het studieleenstelsel, halvering van de ziektekostenpremies, geen eigen risico, verhoging van AOW en minimumloon en versterking van de rechtspositie van zzp’ers en arbeidsmigranten.

De positie van zzp’ers in Nederland is nauwelijks beter dan die van het keukenpersoneel in de Zweedse Netflix-serie The Restaurant, om over de positie van arbeidsmigranten in Nederland nog maar te zwijgen. Velen van hen verloren van de ene op de andere dag hun inkomsten en sommigen ook hun huis toen het kabinet afgelopen maart een lockdown afkondigde. Wie had twintig jaar geleden kunnen denken dat in Nederland in 2020 feodale toestanden zouden heersen?

Maar is het financieel haalbaar? De programmacommissie wil het grote bedrijfsleven flink zwaarder belasten, en dat siert haar. Volgens een voorlopige doorrekening van het CPB gaat het om maar liefst 20 miljard euro. Voor het verhogen van de belasting op vermogen had de commissie er echter beter aan gedaan de hulp in te roepen van Bas Jacobs, die een waardevolle bijdrage daarover heeft geschreven in het rapport Ontwerp voor een Beter Belastingstelsel, uit 2019.

Niemand verlangt van je dat je de economie kapot bezuinigt. Investeren in de economie is juist goed, ook als het begrotingstekort daardoor op de korte termijn oploopt. Maar het verkiezingsprogramma voorziet met name in hogere inkomensoverdrachten en investeert veel minder in bijvoorbeeld menselijk kapitaal. Daar- door lijkt het toch een klassiek ­sociaal-democratisch verkiezingsprogramma.

_{Heleen Mees}

Sander Schimmelpenninck aan Geert Wilders (PVV)

Beste Geert,

Je hoefde sinds de overwinning van Forum bij de Statenverkiezingen alleen maar de natuur zijn werk te laten doen om vanzelf weer de grootste rechts van de VVD te worden. Ondanks de directe concurrentie heb je nooit de strijd met Baudet gezocht, in de wetenschap dat het circus snel weer over zou zijn. En de Forumkiezer dan weer jouw kiezer wordt. Gelukkig is de boel rustig uitzitten een van jouw specialiteiten.

Smakeloosheid en een obsessie met de islam en autoritaire leiders ook, maar wat een grachtengordeljournalist daarvan vindt heeft je nooit geïnteresseerd. Daarom hier geen gezeur over jouw steeds ouderwetser voelende gemopper over de islam, maar een aanmoediging.

In tegenstelling tot Baudet sta jij namelijk wél naast jouw kiezer. Je begint met jouw geblondeerde haar en glimmende huid zelfs te lijken op de Facebookhuisvrouwen die op je stemmen. Hoe dan ook: een gebbetje met Geert is minder ongemakkelijk dan een biertje met Baudet, en dat voelt men in Urk en Volendam.

Maar dat schept ook een grotere verantwoordelijkheid. De mensen die al decennia op je stemmen zijn niet minder boos dan twintig jaar geleden. Sterker nog, ze zijn nóg bozer. En dat heeft niet te maken met een oprukkend woestijngeloof, maar met de uitholling van hun koopkracht en beroeps- en bestaanseer.

De lat mag nu wel eens hoger, beste Geert: zorg ervoor dat jouw mensen hun eerlijke deel krijgen, kansen krijgen en zich gewaardeerd voelen, in plaats van dat theoretische geklets over de islam.

Of je het nu leuk vindt of niet, je nadert de blessuretijd van jouw carrière. Maar het is nog niet te laat om meer achter te laten dan een provocerende cartoon of knullig filmpje.

Wees een échte vertegenwoordiger van jouw achterban en maak jezelf langzaam maar zeker overbodig. Je hebt immers toch geen opvolger.

_{Sander Schimmelpenninck}

Erdal Balci aan Farid Azarkan (Denk)

Beste Farid,

Het is nog lang geen maart, maar jouw nederlaag is al compleet. Beroofd ben je van je grote droom om een stempel te drukken op dit land. Zonder genade weggerukt ben je van je favorietenrol om geschiedenis te schrijven. Hij heeft de bal bemachtigd, heeft met weergaloze schijnbewegingen iedereen het bos ingestuurd, liet als laatste jou op het gras grabbelen en heeft met een zacht schotje op het doel onderstreept dat niet jij, de gedoodverfde favoriet, maar hij de virtuoos van de polder is.

Hoe tragisch toch dat niet jij maar hij als de Maradona is die door de hele verdediging van Engeland heeft geslalomd. Kijk maar naar de herhalingen. Heb je het door? Het gaat dus niet om kracht en voorspelbaarheid, maar om wendbaarheid. Hij is fantasierijk, zit vol met ideeën. Jij afwachtend, treuzelend. Hij valt op de grond, staat weer op en gaat richting zijn doel. Onderweg naar de goal heeft hij jou gepoort en je achtergelaten met de werkelijkheid van je traagheid. Hij is het duveltje uit een doosje, jij de saaiheid van het balletje breed.

Het had allemaal zo anders kunnen zijn, beste Farid. Iedereen weet dat de politieke islam op de schouders van de vrome, de hoofddoek als de vlag van die ideologie dragende vrouwen verrijst. Overal in de wereld banen deze vrouwen als geen ander de weg naar het islamistische succes. Wat alle leiders van de politieke islam doen is, zodra het kan, een vrouw met een ware hoofddoek het parlement inloodsen.

Jij bent te laat, beste Farid. Kijk naar de nummer negen van Klaver en huil. Terwijl jij toekijkt, is het straks Jesse die een aan de Moslimbroederschap gelieerde zuster begeleidt naar een Tweede Kamer-stoel. Beste Farid, hij is de trotse grootmeester die je schaakmat heeft gezet. Hij is de man met de onnavolgbare techniek. Hij is gezegend met de hand van God, jij niet.

_{Erdal Balci}

Bert Wagendorp aan Lilian Marijnissen (SP)

Beste Lilian,

Even een bemoedigend briefje van mij. Het jaar 2020 was natuurlijk voor niemand leuk, maar voor jou was het extra niet leuk. Opeens zaten er allemaal jonge communisten bij je op zolder, dat is al absoluut niet leuk. Toen brak daarover ook nog paniek uit en begon iedereen elkaar uit te schelden, en dat is helemáál niet leuk. Maar wat er nog het aller- aller- niet leukst is, is dat er over drie maanden verkiezingen zijn en dat het erop begint te lijken dat je ook de vierde verkiezingen als SP-leider gaat verliezen. Verkiezingen verliezen is nooit leuk. Hoe kan dat nou? De tijden zitten nog wel zo mee. Alle zorgmedewerkers zouden op jouw partij moeten stemmen, alle mensen die er al veertig jaar niet op vooruit zijn gegaan (een paar miljoen), onderwijzers, politieagenten en zzp’ers: potentiële SP-stemmers die niet op de SP stemmen. Heel erg niet leuk allemaal.

En nou nemen al die voormalige neo-liberalen ook nog jullie ideeën over en willen ze de staat weer groot maken en de vrije markt gaan beteugelen. Zelfs de VVD en het CDA worden opeens socialistisch.

Lekker is dat, wat moeten jullie dan? Mag je wel weer communistisch worden om je nog te onderscheiden. Het gras voor je voeten weggemaaid, leuk is anders.

Je zei in je congrestoespraak dat jullie groot willen worden op 17 maart, een begrijpelijke wens. ‘Zo groot dat ze niet meer om ons heen kunnen.’ Ik heb natuurlijk geen glazen bol, maar ik denk dat jullie niet groot worden op 17 maart. Dat is niet leuk, zeker niet, maar misschien moet je ook even naar jezelf kijken. Het is je niet gelukt de SP salonfähig te maken en de tijdgeest voor je karretje te spannen. Eerder moesten Kant en Roemer daarom weg, misschien is het nu jouw beurt.

Maar het leuke is (eindelijk iets leuks!), dat je dan fijn iets anders kunt gaan doen, weg van die ellendige politiek; een leven!

Met vriendelijke groet,

_{Bert Wagendorp}

Danka Stuijver aan Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren)

Beste Esther,

Jij maakt je zorgen om moeder aarde. Om klimaatverandering en afname van biodiversiteit. Van de urgentie en belangen in deze kwesties zinkt bij sommige politici de moed in de schoenen. Bij jou niet.

Jij trekt een pak aan en trekt ten strijde. Tegen bio-industrie, overconsumptie en verspilling. Dat doe je op sterke en overtuigende wijze. Het verbaast mij daarom dat jij, lijsttrekker voor de Partij voor de Dieren, maar liefst één miljoen huizen wilt bijbouwen. Ten koste van landbouwgrond en natuur. Meer beton en asfalt, want de mensheid knapt uit haar jasje. Er bestaat schaarste aan huizen, gezondheidszorg, onderwijs, drinkwater en natuur. Op grotere schaal zorgt overbevolking voor klimaatverandering, massamigratie, oorlogen en pandemieën. In Afrika zal de bevolking zonder ingrijpen stijgen van 1 naar 4 miljard in 2100. De impact van die bevolkingsexplosie op de leefbaarheid, het klimaat en migratiegolven zal gigantisch en overal in de wereld merkbaar zijn.

Wordt het niet tijd om het (over)bevolkingsvraagstuk, in binnen- én buitenland, uit de taboesfeer te halen en op de politieke agenda te zetten? Ons huidige systeem van kinderopvangtoeslag, bedoeld om de economie te stimuleren, is feitelijk een soort ‘fokpremie’. Bij ons eerste kind kregen wij jaarlijks 40 procent van de opvangkosten terug. Bij de tweede ruim 85 procent. Waarom niet andersom? Sommigen menen dat, in plaats van kinderbijslag, vanaf het derde kind een inkomensafhankelijke kinderbelasting moet worden geheven. Meer dan twee kinderen wordt dan, net als het eten van een biologisch stukje ossenhaas, een hele bewuste keuze.

Ik besef dat dit een beladen onderwerp is dat ons raakt in het diepst van ons ‘zijn’. Het mag tevens niet afleiden van grote verantwoordelijkheden in de ecologische crisis (waaronder energietransitie en armoedebestrijding). Toch is het bevolkingsvraagstuk nu de olifant in de (Tweede) kamer. Een taboe dat besproken moet worden omdat het in verband staat met alles wat de aarde en de mens bedreigt.

_{Danka Stuijver}

Elma Drayer aan Gert-Jan Segers (ChristenUnie)

Beste Gert-Jan,

Gek genoeg kan ik me niet herinneren waar en wanneer ik je voor het eerst tegenkwam. Wel weet ik dat je me meteen deed denken aan de mannenbroeders die mijn orthodox-christelijke jeugd bevolkten. Dat waren doorgaans zeer aardige, zeer ernstige, zeer keurige heren met een uitgesproken voorkeur voor de gebreide streeptrui. (Eerlijk is eerlijk, daarop heb ik jou nooit betrapt, maar mij zou het niks verbazen als je die buiten Den Haag wél draagt.) Ze waren degelijk en tegelijkertijd, neem me niet kwalijk, een tikkeltje brááf.

Dat laatste geldt ook voor de partij die jij leidt. Ik bedoel, andere partijen zorgden de afgelopen maanden regelmatig voor een smakelijke rel. Bij de SP wisten ze de jongeren niet bij de les te houden, bij GroenLinks zetten ze een mevrouw met een dubieus verleden op een verkiesbare plaats, bij D66 stapelde de lijsttrekker de ene pr-blunder op de andere en Forum voor Democratie is bijkans geïmplodeerd door het eigen wangedrag.

Kom daar eens om bij de ChristenUnie. Nooit eens een Kamerlid dat met z’n broek op z’n enkels wordt betrapt, nooit eens een fractiemedewerker die lekt naar de pers, nooit eens iemand die een graai doet uit de partijkas – althans niet bij mijn weten. Toegegeven, tijdens de laatste Algemene Beschouwingen blunderde jij toen je die beroemde regels uit Willem Elsschots gedicht ‘Het huwelijk’ nogal misplaatst citeerde. Heel verdrietig, natuurlijk. Maar toch, niet dat je zegt een grof schandaal.

Inmiddels heb ik jullie nieuwe verkiezingsprogramma bestudeerd. Medisch-ethisch kan ik me er zelden in vinden en die liefdesverklaring aan artikel 23 deel ik evenmin. Maar ja. Jou dat nadragen lijkt me zoiets als de paus verwijten dat hij katholiek is. Jullie zijn degelijk en een tikkeltje braaf, jullie blijven degelijk en een tikkeltje braaf. In dit lichtelijk hysterische land niet eens zulke onwelkome eigenschappen.

_{Elma Drayer}