Wanneer zijn we Geert Wilders gaan onderschatten?

Aan de keukentafels werd dinsdagochtend een zucht van verlichting geslaakt. Geert Wilders bleek, getuige de Volkskrant, in staat tot het formuleren van semiheldere gedachten zonder direct in een rant te vervallen van xenofobe, staccato zinnetjes, het spervuur louter onderbroken door de ticmatige lik over de bovenlip.

De Volkskrant interviewde Wilders over het tienjarige jubileum van de premier en hij zei verstandige, verzoenende dingen als ‘ik heb een hekel aan zijn beleid en voor een groot deel aan zijn manier van politiek bedrijven. Maar niet aan de persoon. Dat moet je scheiden.’ Rutte en hij stuurden elkaar weleens grappige sms’jes en hadden onlangs nog in het torentje gedineerd, leerden we ook.

‘Mooi interview!’, las ik op Twitter, ‘openhartig’, ‘prachtig’, ‘sympathiek’, ‘analytisch’ – gedachten die ik ook even had, hangend boven een bord havermout.

En toen het besef, na de eerste slok koffie: ligt de lat dan echt zó laag?

Dat we direct onder de indruk zijn als Wilders, een carrièrepoliticus die al sinds de jaren negentig op het Binnenhof rondloopt, erin slaagt een politieke analyse te geven en hier en daar wat aardigs te zeggen over de premier, bewijst hoe we hem zijn gaan veronachtzamen in de afgelopen jaren. Wilders is een soort kattenvrouwtje, iemand die goed voor de eigen toko zorgt, af en toe malle dingen voor zich uit prevelt, een constante over wie bovenal heen gekeken wordt.

Misschien komt die veronachtzaming door de opkomst van Thierry Baudet en diens Suitsupply-populisme, misschien doordat geen partij meer met hem wil regeren na de gordijntrekcoalitie Rutte I, misschien omdat we ons zo goed kunnen voorstellen dat je malle dingen gaat zeggen als je al zestien jaar moet worden beveiligd vanwege de ziekelijke bedreigingen van moslimextremisten.

Je zou het soms bijna vergeten, maar de PVV is nog altijd de tweede partij van Nederland en staat in de Kantar-peiling van deze week op 26 zetels, véél meer dan Sigrid Kaags D66 (11) of Baudets Forum voor Democratie (6) – partijen waarover de kolommen worden volgeschreven, ook op deze plek.

Met elke slok koffie smaakte dat interview van Wilders bitterder. Want als hij zo redelijk over politiek kan praten, zo analytisch ook, is zijn onredelijkheid dan niet veel beangstigender?

‘Dus de behandelingen en operaties van Henk en Ingrid met kanker, hartfalen of andere ziekten worden weer uitgesteld, omdat de ic’s vooral bezet worden door Mohammed en Fatima die onze taal niet spreken en lak hebben aan de regels’, twitterde hij deze week. Wat ooit begon als ‘ik heb geen hekel aan moslims maar aan de islam’, toen ook al lulkoek, is geëvolueerd in ‘ze pikken onze ic-bedden in’.

Hij benoemde slechts ‘de feiten’, zei hij in de Tweede Kamer. Maar het causale gerommel in de tweet en de opvallende scheiding tussen de moreel zuivere Henk en Ingrid en de Schuldige Ander wezen toch op iets anders; pure vreemdelingenhaat om precies te zijn, en dat ook nog eens over de rug van mensen die doodziek aan de beademing liggen.

Daar kunnen we natuurlijk de schouders over ophalen, zoals we dat ook deden toen Wilders de Nederlandse rechtsstaat ‘failliet’ en ‘intens corrupt’ noemde, en twitterde dat de hoofdredacteuren van de NOS ‘en andere leugenachtige media’ moesten worden ontslagen, naar goed Hongaars voorbeeld uiteraard (het resultaat van dit sentiment zagen we donderdag, toen de NOS zich genoodzaakt zag het logo van de satellietwagens te halen vanwege de bedreigingen op straat).

Toch is het goed om soms even bij de voortdenderende radicalisering stil te staan. Bijna 17 procent van het Nederlandse kiezers vindt deze opvattingen geen probleem, of nee, juicht ze zelfs toe. Als het interview met de schappelijke Wilders iets duidelijk maakte, dan is het dat we hem veel serieuzer moeten nemen.