Vreugdevuur kan Den Haag verzoenen

In een analyse van de Haagse oudejaarstraditie wordt de stad opgeroepen om deze traditie van het vreugdevuur opnieuw uit te vinden. Nu de vuren verboden zijn, is Den Haag dagelijks toneel van rellen en ongeregeldheden. Die escalatie kan voorkomen worden.

Vanaf 2008 onderzocht ik hoe burgemeester Van Aartsen de in de jaren tachtig opgerichte ACON (Ambtelijke Commissie Oud en Nieuw) nieuw ­leven in blies na de roerige jaarwisseling van 2007, waarbij de politie tientallen arrestaties verrichtte nadat relschoppers auto’s in brand staken. In de jaren vijftig tot tachtig werden de Haagse vuren gekenmerkt door het beruchte ‘kerstbomen rauzen’ en was er concurrentie om het hoogste vuur tussen buurten als de Schilderswijk en Laak. Vanaf de jaren tachtig werden de vuren gedoogd en gereguleerd door een goed georganiseerd netwerk van welzijnswerkers, jongeren, politie en ambtenaren van de ACON.

Dat ging goed tot de jaarwisselingen van 2007, 2008 en 2009. Toen ontstonden er rellen waarin niet alleen gereguleerde brandstapels in de fik werden gestoken, maar ook auto’s, bankstellen en zo ongeveer alles wat op straat te vinden was. Het oude kat- en muisspel tussen jongeren en politie werd gewelddadiger en de jongeren die er verantwoordelijk voor waren, veelal de nieuwe inwoners van de oude volksbuurten, werden niet bereikt door de bestaande netwerken. Na de geëscaleerde jaarwisselingen zonder vreugdevuur, besloot de toenmalige burgemeester Van Aartsen om in te zetten op het creëren van een netwerk met nieuwe sleutelfiguren die aanzien en respect hadden in de veranderde wijken. Het werkte. Het vreugdevuur werd de oplossing.

Lef

Verschillende wijken mochten weer een vreugdevuur organiseren. In Ypenburg bleek het de oplossing voor een langslepend conflict tussen welzijnswerk, gemeente en bewoners die meer verantwoordelijkheid wilden over buurtactiviteiten. Door bewoners officieel te installeren als ‘beheergroep’ van het vuur keerde de rust terug. Maar deze aanpak staat of valt bij de inzet van de gemeente om dit netwerk te onderhouden, de verantwoordelijke organisatoren te betrekken bij beslissingen, het lef om de eindverantwoordelijkheid over het vuur uit handen te geven en tegelijkertijd het lef om op de veiligheids­eisen toe te zien.

Nu lijkt het alsof de vuurregen van vorig jaar een resultaat is van het uit handen geven van de verantwoordelijkheid aan de lokale organisatoren. Het lijkt alsof zij hun verantwoordelijkheid niet hebben genomen. Ik zie dat anders. De afgelopen jaren heeft de gemeente Den Haag goed beleid niet nageleefd. De eerdere inzet van de ACON was een succes omdat het netwerk niet alleen bestond uit bewoners die het leuk vonden een vreugdevuur te bouwen, maar omdat er zorg werd gedragen voor diversiteit in het netwerk. Ieder jaar werd gekeken wie de juiste sleutelfiguren zouden zijn. 

Als een vreugdevuurorganisatie enkel bestond uit bewoners die zó enthousiast waren over het vuur dat ze de consequenties van hun bouwwoede niet meer konden overzien, zouden andere sleutelfiguren ingrijpen, gesteund door ambtenaren en de burgemeester. Regels en eisen werden gezamenlijk opgesteld, en dat eigenaarschap maakte het makkelijker die regels te volgen. Het was voor betrokken altijd volstrekt helder dat, wanneer er niet aan de eisen zou worden voldaan, het vreugdevuur simpelweg niet door zou gaan.

Rellen

Bestuurssocioloog Mark van Ostaijen pleitte in de eerdergenoemde analyse voor ‘een middenweg te zoeken tussen pacificatie en escalatie’ en trekt de vergelijking met het Brabantse carnaval dat, na eeuwen van onrust, de oplossing bleek.

Den Haag heeft geen eeuwen de tijd om te voorkomen dat 31 december 2019 eindigt in rellen. En het heeft ook geen eeuwen nodig. De oplossing was al gevonden, maar het kost aandacht en zorg die oplossing te onderhouden. Het toestaan van vreugde­vuren betekent niet dat wordt gezwicht voor rebellen die de burgemeester gegijzeld houden. 

Mijn advies is pragmatisch te zijn: we weten dat er een grote kans is dat er rellen uitbreken, met nare gevolgen voor alle inwoners. We kennen de geschiedenis van de Haagse jaarwisselingen en de symbolische betekenis van het vreugdevuur voor de inwoners. Er is een gemeentelijke organisatie met een uitgebreid netwerk aan mensen die de vuren in goede banen kunnen leiden. Gebruik die. Zet ze in op de juiste plekken en op het juiste moment. Het is nog niet te laat. Maak van het vreugdevuur de oplossing, in plaats van het conflict.

_{Nanke Verloo is universitair ­docent planologie en onderzoeker aan de UvA.}