Voor verduurzaming van de landbouw moeten heersende succesformules worden omgekeerd

Banken zouden bij de toekenning van kredieten aan boeren een brede definitie van ‘rendement’ moeten hanteren.

Je zou zeggen dat boeren die hun bedrijf willen verduurzamen en banken die met dit streven sympathiseren elkaar wel zouden weten te vinden. Vaak staat de macht der gewoonte echter tussen hen in. Zo kan het gebeuren dat een boer die zijn biologische geproduceerde melk rechtstreeks aan de consument wil verkopen voor 1,70 euro per liter tevergeefs bij de bank aanklopt voor de financiering van zijn bedrijfsplan. De bank gaat namelijk uit van een standaardprijs van 40 cent per liter. Een boerin die zich tot de bank wendde voor de financiering van een winkel voor streekproducten ving (in eerste aanleg) bot bij de bank, omdat die het uitbaten van een winkel niet als agrarische activiteit aanmerkte. Een pluimveeboer die een diervriendelijker kippenverblijf wilde laten bouwen, kreeg nul op het rekest omdat de benodigde investering niet tot een productieverhoging zou leiden.

Productieverhoging was tenslotte decennia lang het adagium van de Nederlandse boeren en hun financiers. Hun (zwaar gesubsidieerde) inspanningen hebben ertoe geleid dat Nederland, na de VS, de tweede voedselexporteur ter wereld is, en dat Nederlandse consumenten hun boter, kaas en eieren tegen bodemprijzen kunnen inslaan. Verduurzaming van de landbouw vereist een breuk met de logica van het productiesysteem. Op alle niveaus. De boeren moeten tot een andere weging komen van bedrijfs- en ecologische belangen. De consumenten moeten worden verlost van hun verslaving aan goedkope producten. En de banken zouden zich bij de toekenning van kredieten door een bredere definitie van ‘rendement’ moeten laten leiden – wat uiteraard niet betekent dat groene plannen niet aan zekere deugdelijkheidseisen moeten voldoen.

Banken die de naoorlogse agrarische revolutie hebben gefaciliteerd, zouden die rol ook op zich moeten nemen bij de tweede agrarische revolutie, die eigenlijk een contrarevolutie is: het terugdraaien van de wetmatige schaalvergroting. De overheid, die de banken na de kredietcrisis juist tot een grotere voorzichtigheid had gemaand, zou de huiver om verduurzaming te financieren kunnen temperen door zich garant te stellen voor leningen. Volgens Cees Veerman, aanjager van een omwenteling in de landbouw, zijn hieraan weinig risico’s verbonden. ‘Aan boeren verlies je nooit geld’, zei hij maandag in de Volkskrant. Daarbij liet hij de vette landbouwsubsidies van de laatste jaren overigens buiten beschouwing. Hopelijk kan ook de afhankelijkheid daarvan in de toekomst worden verminderd.