Voor het onbehagen is alle reden

Verwarring alom rond Prinsjesdag. Want waarom staat het volk niet juichend op de banken nu de economie weer groeit en het begrotingstekort bijna is verdwenen? Waarom zo somber? Waarom ineens zoveel drukte over treitervloggers, demonstrerende Turken en vluchtelingen?

Het doet denken aan de campagne van 2002, toen Fortuyn ageerde tegen de puinhopen van paars. Net als toen denken de gevestigde machten, en ja daar behoren de gevestigde media ook ditmaal toe, dat het eigenlijk wel prima gaat. Het ondankbare volk moet het vooral nog eens uitgelegd krijgen.

Maar de procentpunten achter de komma die op het Binnenhof zo belangrijk worden gevonden, zijn voor de meeste Nederlanders van ondergeschikt belang. En terecht. Ook in de jaren negentig waren de economische groeicijfers prachtig. Maar de logica van markt en individualisering, die op steeds meer plekken ging gelden, maakte mensen doodnerveus.

Toen waren het de wachtlijsten in de zorg. Wachtlijsten in een rijk land. Ook nu is in september de psychische hulp voor jongeren 'op'. Heeft de politie de handen vol aan verwarde mensen voor wie geen passende zorg beschikbaar is. Regelmatig schrikken we op van gruwelverhalen over de kwaliteit van de ouderenzorg. En dan mag je al blij zijn als je in een verzorgingstehuis terecht komt, want de gemeente bepaalt, met een schuin oog op het slinkende budget, wat je allemaal nog zelf kunt. En ondanks Asschers offensief neemt het flexwerk alleen maar verder toe.

De afgelopen decennia is zo in een almaar rijkere samenleving de bestaanszekerheid uitgehold. Van zorg tot arbeidsmarkt tot studielening, overal is het eigen risico toegenomen. En dat in een land dat juist wars is van onzekerheid, getuige de hoge dichtheid aan verzekeringen voor van alles en nog wat. En hoewel we veel commerciële verzekeringen best kunnen missen, bestaat voor veel van de publieke verzekeringen een heel harde logica. Juist de duurste risico's als de ouderenzorg, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid zijn het best collectief te verzekeren. Vraag dat maar aan de zzp'er.

Ondertussen is de economische situatie een heel stuk minder rooskleurig dan 15 jaar geleden. De groei is uiterst fragiel in het licht van de ongekende, en eindige, stimulering van de Europese Centrale Bank en de hoge schulden in Zuid-Europa. In 2017 stokt volgens het Centraal Planbureau alweer de daling van de werkloosheid in Nederland. Zo zoet is het allemaal dus niet. Alle reden om niet te juichen bij de opgeleukte koopkrachtplaatjes.

Dat de economische pijn en onzekerheid zich vervolgens vertaalt in cultureel onbehagen is niets nieuws. Het is ook niet dat de economie er niet meer toe doet. Het culturele onbehagen vloeit juist voort uit de economische onzekerheid. Hiervan zijn historische voorbeelden te over. Dat culturele onbehagen zal dan ook pas verminderen als mensen zich weer economisch veilig voelen. Als de politiek duidelijk maakt op welke rechten mensen nog wel kunnen rekenen.

Om dat perspectief te kunnen bieden, moeten politiek en media loskomen van hun fixatie op de korte termijn en economische indicatoren. Die geven nu een vertekend beeld van de stand van de economie, en al helemaal van het welzijn van de mensen. Dan opent zich een nieuw beeld.

Dat in een rijke en vergrijzende samenleving de zorgkosten toenemen is dan bijvoorbeeld niet verontrustend, maar een uitdrukking van het terechte belang dat wij daar aan hechten. Want waarom zou een nieuwe breedbeeldtelevisie waardevoller zijn dan een waardige oude dag? We kunnen de crisis ook achter ons laten door de verplegers van onze zieken en ouderen een fatsoenlijk salaris te betalen, in plaats van die nieuwe auto aan te schaffen.

Nee, het is niet de Nederlandse bevolking, morrend over de politieke leiding, die het niet begrijpt.