Vlak voordat hij aftrad, bood Harbers extra transparantie over de transparantie

In de wereld van management en bestuur zijn ze dol op woorden die veel suggereren en weinig betekenen. Neem: transparantie. Populair in teksten waarin ook sprake is van ‘kritische succesfactoren in verandertrajecten’ of ‘de buitenwereld naar binnen halen’. Dan is het gebod tot ‘transparante communicatie’ nooit ver weg.

Transparant betekent doorzichtig en vermoedelijk wordt ermee bedoeld dat je veel moet vertellen en niet moet liegen. Mark Harbers, de laatste in een lange rij VVD-ministers en -staatssecretarissen die zijn gesneuveld in de bochtige gangen van het ministerie van Justitie en Veiligheid (vroeger heette het daar Veiligheid en Justitie, de naamsverandering bleek niks te helpen tegen onheil) streefde zelfs ‘maximale transparantie’ na, zo legde hij gisteren uit in de Tweede Kamer.

Dat is een opmerkelijke ambitie voor een van de leidsmannen van een ministerie dat na verzoeken in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur doorgaans volledig zwart gebalkte documenten vrijgeeft, dat buitensporig veel moeite had met het terugvinden van een bonnetje, en dat de hulp van de toenmalige VVD-Kamerleden Klaas Dijkhoff en Ard van der Steur inriep om creatief te net-niet-jokken over dat bonnetje in een persbericht.

Ditmaal ging het om asielzoekers die verdacht worden van delicten. Linke soep. Er werd een keurig schijfdiagrammetje gemaakt van de gegevens die de politie had doorgegeven: een toptien met heel veel winkeldiefstal (volgende week mag een asielzoeker in navolging van Daan Heerma van Voss in deze krant dan ook over drie pagina’s in full colour iets vertellen over zijn ervaringen en mag hij filosoferen over waarom Heerma van Voss in zijn lange dievenloopbaan nooit gepakt is en hij wel). Voorts veel zakkenrollerij en ‘eenvoudige mishandeling’. Er was tot slot ook een verzamelkopje ‘overig’. De Telegraaf belde om daar maximale transparantie over te vragen; onder dat kopje bleken onder meer 31 ‘pogingen tot moord of doodslag’ te vallen.

Wat toen volgde, zal nog lang dienen als lesstof op cursussen ‘transparantie in de communicatie’. Eerst woedend gekrijs natuurlijk, ontsteltenis en zie-je-wel. Ron Fresen van het NOS Journaal die afgelopen vrijdag de minister-president aldus ondervroeg: ‘31 keer een moord?! 31 moorden onder die groep asielzoekers!’ De premier antwoordde dat er nog wel even bekeken moest worden ‘of er daadwerkelijk iemand overleden is’, maar dat hoorden de mensen niet meer.

Gisteren, vlak voordat hij aftrad, bood Harbers extra transparantie over de transparantie: die ‘31 moorden?!’ van Ron Fresen bleken bij nader inzien 25 gevallen van een verdenking van moord of doodslag, waarvan 1 ‘registratie van een sepot’, 1 ‘registratie van dna-afname’, en 1 ‘voltooid delict’. Eén dode dus, en 23 gevallen waarvan nog niet is vastgesteld wat precies aard, ernst en schuld is, en in elk geval geen mensen die ‘daadwerkelijk overleden zijn’. Als ze dat nou meteen hadden gezegd, was ons een week ophef bespaard gebleven. En had de VVD aan de vooravond van de verkiezingen geen vacature gehad.

Zo lokt elke transparantie nieuwe verwarring uit, en een roep om nog meer transparantie. Totdat alles anders blijkt dan verondersteld. Vroeger heette dat ‘de onderste steen boven’; er zijn in Den Haag zoveel onderste stenen ongecoördineerd en met tegenzin naar boven gehaald, dat er complete gebouwen zijn ingestort. Wat rest zijn stofwolken en een berg troep.