Vergrijsd, met baby's

Een jongen zit op zaterdagochtend hunkerend naast het voetbalveld: Bas Kwakernaat (13), misschien wel de eenzaamste keeper van Nederland. Een keeper zonder elftal, want de dertienjarigen in zijn dorp raken op.

_{Wilt u dit artikel liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

VV Zwammerdam telt nog maar acht teams. Het dorpje Zwammerdam heeft niet genoeg kinderen tussen de elf en veertien jaar meer voor elftallen. En hiervoor is welbeschouwd geen enkele goede reden.

Dankzij Paul Scheffer staat onderzoek naar bevolkingsgroei en de gevolgen nu op de politieke agenda in Den Haag. In dat licht is Zwammerdam interessant. Nederland vergrijst, groei zal zoals het er nu uitziet van immigratie komen. Scheffer pleit in zijn nieuwe boek De vorm van vrijheid voor zorgvuldig cijferen rond dit explosieve onderwerp. En voor nadenken over een woord dat sinds de jaren zestig taboe werd: begrenzing.

Begrenzing is voor Scheffer niet meteen hetzelfde als afsluiten. Laat staan voor verlekkerde koppen met de woorden ‘vol is vol’ die in zijn kielzog de krant al halen. Het gaat hem om de vraag wat voor land we willen zijn en met wat voor bevolking en voorwaarden dat eventueel is te verwezenlijken. Scheffer is niet tegen immigratie, maar tegen luie bestuurders.

In Zwammerdam is op minischaal te zien waarom het voortbestaan van een tamelijk ideale samenleving misschien ook meer een bestuurs- dan een immigratievraagstuk ís. Om te beginnen zijn er geen immigranten in Zwammerdam en toch gaat het mis. Voorzitter Jaap van VV Zwammerdam zou migranten welkom heten, vooral als ze van voetballen houden: ‘Nog vier jaar, dan zijn we als club weg.’ Dan houdt de aanvoer vanuit de jeugdelftallen eenvoudig op. En het gaat in het dorp niet om zijn club alleen. In tien jaar kelderde het aantal kinderen op basisscholen in het dorp van 260 naar 102.

Zwammerdam is bovendien geen krimpgemeente in Groningen maar een prachtig, oud dorp met 1930 inwoners, waar iedereen graag wil blijven, middenin het Groene Hart. Het dorp valt tegenwoordig onder het gemeentebestuur van Alphen aan den Rijn: ruim 110 duizend inwoners. Werk en potentiële inwoners genoeg.

Het is ook niet zo dat in Zwammerdam per se weinig kinderen worden geboren. Bij VV Zwammerdam worden in de seniorenteams maar liefst elf baby’s tegelijk verwacht. ‘Een elftal aan baby’s, het lijkt hier verdomme wel Zwangerdam’, grijnsde een speler. Van het een kwam het ander. Er werden rompertjes met het clublogo besteld en Jaap Peters deed een ludieke oproep aan het dorp: red dorp en club van vergrijzing en uitsterven, maak óók meer baby’s.

Alleen is het echte probleem in Zwammerdam niet de voorplanting, maar dat de bestuurders rond dit kleine dorp alleen nog maar in grote aantallen kunnen denken. Omdat alleen schaalvergroting er nog toe doet — zie gemeentelijke herindeling, zie eventuele bevolkingsgroei. En dat ze bij al dat besturen met grote gebaren dus vergaten om te luisteren naar de kleintjes en om extra, noodzakelijke woningen in Zwammerdam te bouwen. Alleen daarom zijn er hier ook geen migranten: Zwammerdam is al jaren écht vol.

Bij gebrek aan betaalbare woningen migreren jonge Zwammerdamse gezinnen nu naar Alphen, Bodegraven of verder weg. Oude Zwammerdammers die in gewilde huizen wonen willen graag ruimte maken, zij snakken zelf naar gelijkvloers. Maar zulke appartementen zijn evenmin in het dorp gebouwd. Terwijl er grond voor ís.

Marc Samsom van de Belangenvereniging Zwammerdam schuift ook aan: geen politieke partij, gewoon wat goedwillende dorpelingen die dingen proberen op te lossen. In de Alphense politiek kan Zwammerdam getalsmatig toch al geen deuk in een pakje boter slaan: zelfs als iedereen in het dorp stemt voor een Zwammerdamse partij, die er dus niet is, kunnen ze daar nooit meer dan één gemeenteraadszetel halen.

Marc Samsom trekt nu eindeloos aan jasjes van wethouders en gedeputeerden. Daar zeggen ze dan jaja, ‘dat gaan we faciliteren’. Vervolgens beginnen ze over 300 duizend woningen die er in Zuid-Holland bij moeten komen en vergeten ze het weer. ‘Niemand denkt nog écht aan sociale samenhang. Dat mensen bij elkaar willen blijven, voor elkaar zorgen.’

Bevolkingsonderzoek is meer dan tellen en voorspellen, wil Zwammerdam maar zeggen. Dit dorp is een schitterende biotoop: neem die sociale samenhang eens mee in de planning, en in het Scheffer-onderzoek. Terwijl ze in de buurtzorg net weer heruitvinden hoe onmisbaar zelfvoorzienend ‘klein binnen groot’ is, gaat dat in Zwammerdam allemaal uit pure achteloosheid naar de maan.

Achter alle zogenaamde angst voor nieuwkomers zit dáár misschien wel de echte pijn van Nederland.