Tv-fragmenten vormen bij Zomergast Roxane van Iperen de uitroeptekens van haar pleidooi

Zelfs na de grappige dierenfilmpjes van TikTok kon de schrijver het niet laten te waarschuwen voor de gevaren van algoritmen.

Roxane van Iperens bedrijf heet Pleitschrijver en dat is niet zomaar. De auteur en jurist, die onder andere bekend staat om haar puntige essays, de 4-mei Lezing van dit jaar en haar oorlogsboek ’t Hooge Nest, was naar Zomergasten gekomen om precies dat te doen: pleiten, maar dan op televisie, voor het bevragen van systemen waarin machthebbers en onderdrukten elkaar gevangenhouden, voor verzet en het koesteren van de waarheid en instituties. De indrukwekkende fragmenten die Van Iperen voor haar televisieavond had uitgekozen waren de uitroeptekens.

Te beginnen met de Italiaanse fotograaf Letizia Battaglia, die in het Sicilië van de jaren tachtig en negentig de golf van weerzinwekkende moorden van de maffia vastlegde. De maffia maakte slachtoffers medeplichtig. Terwijl de meesten zwegen, wegkeken of er hun voordeel mee deden, koos Battaglia met haar foto’s voor verzet. Het deed Van Iperen denken aan de geweldsgolf die nu in Nederland in de onder- en bovenwereld plaatsvindt. En ook aan de vermoorde misdaadjournalist Peter R. de Vries. Net als Battaglia ging het hem ging niet om het beroemd worden, maar om het werk.

Van Iperen had tijdens het interview snuivend naar het fragment van Michelle Obama gekeken, zei presentator Janine Abbring. De anti-obesitascampagne van de voormalige first lady begon als een actie tegen de ongezonde en ziekmakende voedselindustrie, maar eindigde door een sterke lobby als een zwak pleidooi voor sport en spel. ‘Dit is wat er gebeurt als je het machtsbolwerk met rust laat’, zei Van Iperen, die een parallel trok met de klimaatcrisis. Een duurzame wereld begint bij jezelf? ‘Bullshit,’ aldus de auteur.

Ook de televisiebeelden van de humoristen Gerard Reve, Hannah Gadsby en Louis C.K. waren voorzien van stevige maatschappijkritiek. Zelfs na de grappige dierenfilmpjes van TikTok, die wat lucht bliezen in de uitzending, kon ze het niet laten te waarschuwen voor de gevaren van de algoritmen van de app: ‘Ik wil altijd van de daken schreeuwen: Pas op! En lees je in.’

Abbring vond dat Van Iperens verhaal niet erg vrolijk stemde. Haar eerste gast Floris Alkemade verzekerde haar vorige week nog dat we niet met z’n allen naar ‘de gallemieze’ gingen, zei ze. ‘Maar jij zegt eigenlijk het tegenovergestelde.’ Daar was de schrijver het niet mee eens. En zo verschilden de vrouwen vaker van mening. Die momenten maakten het niet alleen een goed interview, maar een werkelijk gesprek.

De Tweede Wereldoorlog en de Holocaust (‘de bodem die onder onze moraal werd weggeslagen’) kwamen onder meer aan bod in de dieptrieste getuigenis van een Sonderkommandolid. Door Joodse slachtoffers in Auschwitz medeverantwoordelijk te maken hadden de nazi’s hun de troost van de eigen onschuld ontnomen, zei Van Iperen. Een Poolse Joodse ex-gevangene vertelde dat hij niet meer kon huilen, omdat zijn emoties waren afgestorven. ‘Ik ben geen mens’, zei de man.

Tegen het einde had ik behoefte aan troost. Die kregen we, onverwachts, van de weergaloze trompettist Ibrahim Maalouf.