Tussenjaar: hoe een beetje rondklooien big business werd

Tussen mijn schooldiploma in Eindhoven en eerste serieuze studiejaar in Amsterdam heb ik ruim drie jaar in de hoofdstad verklooid. Lang verhaal, eind jaren tachtig, het woord ‘tussenjaar’ bestond nog niet. Dus je deed maar wat.

Zaterdag zag ik twee ouders hun zoon nog net niet over de drempel duwen van de ‘TussenjaarBeurs’ in Zwolle. Een tengere jongen met lichte paniek in zijn ogen. ‘We gaan alleen maar kíjken, hè?’, zei hij.

Zevenenveertig (!) tussenjaarorganisaties lieten in Zwolle zien hoe jongeren de eerste ongestructureerde tijd van hun leven, tussen schooldiploma en even uitgestelde studie meestal, nu zo snel mogelijk kunnen dichttimmeren met activiteiten, niet zelden voor duizenden euro’s. De meeste tieners liepen daar weifelend rond met hun ouders.

Toen ik rondklooide mocht je nog gewoon wanhopen. Je hoefde niet meteen een ‘coachingstraject’ in. Zelf was ik schoonmaakster, barvrouw, figurant, serveerster. Op een dag had ik het wanhopen wel gezien en ging ik toch nog hongerig studeren. Het voornaamste had ik al geleerd. Niet bang zijn, vooral.

Ik kan het rondklooien kortom iedereen aanraden, maar de tussenjaarbeurs laat helaas minder aan het toeval over. Ofschoon met de beste bedoelingen bedacht door zelfstandig studiebegeleider Dani­elle Vogels, oprichter van het ‘Tussenjaarkenniscentrum’, dat vooralsnog vooral uit haarzelf bestaat, zegt ze er eerlijk bij. Eén op de drie studenten in het hoger onderwijs haakt in het eerste jaar af, omdat de studiekeuze niet de juiste is. En er staat meer op het spel aan studieschulden. In 2018 had één op de tien eerstejaars al een tussenjaar genomen, meer dan ooit. Harvard pleit allang voor een tussenjaar, onder het motto ‘time-out before burn­-out’.

Het ontbreekt kinderen van hoogopgeleide ouders aan weinig, behalve aan ongestructureerde tijd. Gun ze die zou je denken, daar worden ze groot en sterk van. ‘Ouders moeten zich er zeker niet ­te veel mee bemoeien’, zegt Daniëlle Vogels bij haar algemene introductie in de ochtend. ‘En ze moeten al helemaal niet te veel willen betalen, want dan leert een kind nóg niets.’ Een tijd vakkenvullen bij de Jumbo is ‘een uitstekende manier om te leren doorzetten en te willen doorleren.’ Zelf zat ze een groot deel van haar tussenjaar achter de kassa te Boekel.

Maar de huidige trend is minder laissez-faire. Een extreem voorbeeld is Emma Tiggelaar, dochter van managementgoeroe Ben, die tijdens haar tussenjaar iedere week ergens anders stage loopt en daar ook nog het blog ‘30 stages in een jaar’ over bijhoudt. Dit op de montere toon die soms haast verplicht lijkt nu.

In de hal van het Carolus Clusius College in Zwolle presenteren de tussenjaarorganisaties zich met dit soort opgewekte jongeren. Anne-Claire vertelt hoe te gek haar vrijwilligerswerk via Activity International op een school met donkere kindjes in Swaziland was. Die kinderen zien iedere zes weken nieuwe gezichten, Anne-Claire kijkt verbaasd bij de vraag of ze dat niet zielig vindt. ‘Zes weken is toch lang?’ Zij was daarna op weg naar het Krugerpark en Mozambique. ‘Alles wordt voor je geregeld, heel fijn’. Kosten 4.100 euro voor elf weken, exclusief ticket.

Bij de stand van ‘Vrijwillig Wereldwijd’ sombert eigenaar Daan Ragbourn dat zijn business ‘door alle slechte publiciteit’ in een dip zit. Hugo Fehmers zegt even verderop met die eigenwijsheid van de gymnasiast dat hij inderdaad ‘dus voor geen goud kindertjes gaat knuffelen in Afrika’. Hugo gaat een stage marketing of business administration doen in Zwitserland of Miami. Tegen lage kosten, dankzij vrijwilligersorganisatie AIESEC. Lijkt zijn meegekomen vader uitstekend: ‘Een jaar blowen in Salamanca zou ik wat minder vinden.’

De hoogbegaafde Arij Alnaiem kwam nog maar vijf jaar geleden van Soedan naar Nederland. Volgend jaar doet ze eindexamen vwo in drie studieprofielen tegelijk. Voordat ze toegepaste wiskunde gaat studeren wil ze nog een jaar Mandarijn oefenen in China. ‘Ik vind het allemaal leuk!’, juicht haar moeder.

Daan de Waard stopte het eerste jaar met zijn studie, hij liep vast in onzekerheid en perfectionisme. Omdat zijn ouders hem liever zagen tobben ‘in een veilige omgeving’ mocht hij een tussenjaar volgen bij Breekjaar, een van de meer kostbare ‘coachingstrajecten’ die nu als tussenjaar worden aangeboden en waar Daan vandaag voor werft. Een jaar lang twee dagen per week, kosten 9.000 euro. Maar Daan heeft ‘er veel aan gehad, en mijn ouders vonden het heel goed dat ik dit deed’.

Toen ik de stralende moeder van Arij Alnaiem vroeg wat zij haar dochter had geleerd, was het antwoord: ‘Je moet doen wat je zelf wil en nooit afwachten. En ik vertrouw je!’