Tot last
Het enthousiasme waarmee het zelfgekozen levenseinde wordt gepropageerd stoort me
Uit Vrije Wil heet de actiegroep die ijvert voor hulp bij zelfdoding voor ouderen. Iedereen boven de 70 moet de dokter kunnen bellen: ik ben het zat, komt u mij verlossen? De actiegroep telt veel wijze leden, zoals Frits Bolkestein, Jan Terlouw en Eugène Sutorius. Toch stemt hun idee me onbehaaglijk.
Dierenarts
Op het eerste gezicht lijkt de ethiek van de dierenarts te worden toegepast op mensen. Maar dat is niet waar. De dierenarts baseert zich op algemeen gangbare opvattingen over een hond-, kat- of caviawaardig leven. Het pleidooi voor hulp bij zelfdoding is juist gebaseerd op de subjectieve, hoogstpersoonlijke wens van de oudere. Als geëmancipeerd individu mag hij toch zelf weten wanneer hij ‘klaar is met leven’, ook al zien anderen wellicht nog kansen op verbetering van zijn lichamelijke of geestelijke toestand?
Op het eerste gezicht lijkt de ethiek van de dierenarts te worden toegepast op mensen. Maar dat is niet waar. De dierenarts baseert zich op algemeen gangbare opvattingen over een hond-, kat- of caviawaardig leven. Het pleidooi voor hulp bij zelfdoding is juist gebaseerd op de subjectieve, hoogstpersoonlijke wens van de oudere. Als geëmancipeerd individu mag hij toch zelf weten wanneer hij ‘klaar is met leven’, ook al zien anderen wellicht nog kansen op verbetering van zijn lichamelijke of geestelijke toestand?
Vroeger zou ik deze opvatting hoogmoedig hebben gevonden, en gezegd hebben dat mensen er niet gelukkiger van worden als ze denken dat ze het leven volledig in eigen hand kunnen nemen. Maar nu ik ouder ben, en meer ellende heb gezien, deins ik terug voor moralistische standpunten over andermans lijden. Ik kan me voorstellen dat je dood wilt, als je oud en blind bent, niet meer kunt lopen, misschien je naasten al bent kwijtgeraakt.
Enthousiasme
Toch stoort mij het enthousiasme waarmee het zelfgekozen levenseinde wordt gepropageerd. Het idee is verre van probleemloos. Er zijn natuurlijk mensen voor wie het leven alle glans heeft verloren, zonder reëel uitzicht op betere tijden. Maar er zijn ook ouderen die depressief zijn en daarvan herstellen. Behalve als de dokter van Uit Vrije Wil eerst is langs geweest.
Toch stoort mij het enthousiasme waarmee het zelfgekozen levenseinde wordt gepropageerd. Het idee is verre van probleemloos. Er zijn natuurlijk mensen voor wie het leven alle glans heeft verloren, zonder reëel uitzicht op betere tijden. Maar er zijn ook ouderen die depressief zijn en daarvan herstellen. Behalve als de dokter van Uit Vrije Wil eerst is langs geweest.
Bovendien lijken de voorstanders van hulp bij zelfdoding blind voor de maatschappelijke druk die op ouderen kan ontstaan. In Als de dood voor het leven, een kritisch boekje over hulp bij zelfdoding uit 1995, citeerde de filosoof Hans Achterhuis uit Utopia van Thomas More. ‘Zie het onder ogen, u zult nooit meer in staat zijn een normaal leven te leiden. U bent alleen u zelf en anderen tot last... Omdat uw leven louter ellende is, zou u niet moeten aarzelen te sterven. Stem toe, en we zullen u uit uw martelingen verlossen’, schreef More al in 1516.
Gevaar
In zijn recent verschenen bundel Thinking of Answers waarschuwt de Britse filosoof A.C. Grayling voor hetzelfde gevaar. Er zijn sterke argumenten voor hulp bij zelfdoding van ouderen, aldus Grayling. Maar hulp kan evolueren tot aanmoediging en tenslotte tot een morele eis aan bejaarden die anderen ‘tot last zijn’.
In zijn recent verschenen bundel Thinking of Answers waarschuwt de Britse filosoof A.C. Grayling voor hetzelfde gevaar. Er zijn sterke argumenten voor hulp bij zelfdoding van ouderen, aldus Grayling. Maar hulp kan evolueren tot aanmoediging en tenslotte tot een morele eis aan bejaarden die anderen ‘tot last zijn’.
Dan wordt de ethiek van de dierenarts alsnog toegepast op mensen.
