Toenemend racisme blijft niet beperkt tot sociale media

Sylvana Simons' aansluiting bij de politieke partij Denk heeft een stortvloed aan racistische opmerkingen opgeleverd. In verschillende media, waaronder de Volkskrant (Klachten over stortvloed discriminerende uitingen over Sylvana Simons, 26 mei) wordt nu de vraag gesteld of deze harde reacties zich vooral in sociale media manifesteren of dat dit een trend is in de samenleving als geheel. Bij de beantwoording hiervan blijft het echter bij speculaties en reacties van ervaringsdeskundigen. Wij kunnen deze vraag beantwoorden op grond van langjarig sociaal-wetenschappelijk empirisch onderzoek (zie: Mens en Maatschappij, 2015, 90, 4, 405-433). Zijn Nederlanders racistischer geworden?

Grove negatieve uitspraken

We beschikken over een serie grootschalige survey onderzoeken onder representatieve steekproeven van de Nederlandse bevolking tussen 1985 en 2012. Op grond daarvan kunnen we de ontwikkelingen vaststellen met betrekking tot 'typische' negatieve uitlatingen over Marokkanen, Turken, Surinamers, joden en zigeuners 'die u ook wel eens gehoord zult hebben op de markt of in de kroeg'.

Uit deze gegevens blijkt dat steeds meer Nederlanders instemmen met grove negatieve uitspraken over etnische minderheden. Waar in 1985 minder dan een kwart van de autochtone Nederlanders zich negatief uitliet over etnische minderheden, is dat in 2012 opgelopen tot ruim de helft. Deze ontwikkelingen deden zich niet alleen voor onder laag opgeleiden maar ook onder hoger opgeleide Nederlanders. We hebben sterke vermoedens dat deze trend zich in de jaren na 2012 heeft voortgezet.

Merkbare verruwing

Racistische uitingen nemen dus niet alleen toe in sociale media of onder bepaalde groepen, maar komen steeds sterker voor onder bredere lagen van de Nederlandse bevolking. De grens van wat toelaatbaar is om te zeggen over minderheden in onze samenleving is opgeschoven. Het mantra 'ik zeg wat ik denk', waarmee Fortuyn de discussie over de multiculturele samenleving op scherp zette, lijkt de rem op negatieve uitlatingen over minderheden eraf gehaald te hebben.

Maar ook de merkbare verruwing in de benoeming van integratieproblemen die via de media van opiniemakers en politici naar de Nederlandse bevolking toekomt is van belang. Het eens zo sterke taboe dat rustte op negatieve uitspraken over de aanwezige of aankomende etnische minderheden is daarmee voor een (groot) deel van de bevolking minder relevant geworden.
_{Marcel Coenders, Marcel Lubbers, Manfred te Grotenhuis, Paula Thijs, en Peer Scheepers zijn verbonden aan de sectie Sociologie van de Radboud Universiteit Nijmegen en aan de sectie Algemene Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht.}