Strafrechtelijke aanpak van Wilders is terecht

Wilders duidt alles wat hij doet, en waarmee hij wordt geconfronteerd, politiek. Vandaar dat hij vorige week bij de rechtbank in Amsterdam weer fel van leer trok tegen het Openbaar Ministerie. Er zou sprake zijn van justitiële willekeur, een politiek proces en klassenjustitie. Het past bij de slachtofferrol waarin hij zich graag wentelt, maar meer nog in de afwijzing door de PVV van de rechtsstaat en de democratische instituties; de PVV bezondigt zich al jaren aan het uithollen daarvan.

Wilders erkent de legitimiteit van het parlement niet, vindt rechters neprechters, wil naar believen burgers ontslaan of een beroepsverbod opleggen als die iets zeggen wat de PVV niet bevalt, wat opmerkelijk is als je zegt pal voor het vrije woord te staan, en voorspelt een revolte als hij geen minister-president wordt als zijn beweging de verkiezingen wint.

Zijn respectloosheid richting andersdenkenden is stuitend en zijn recidiverend normoverschrijdend gedrag, onder het mom van vrije meningsuiting, wordt door velen in dit land als beledigend, kwetsend en grievend ervaren. Zo vreemd is het dus niet dat hij zich voor de strafrechter moet verantwoorden; je wordt in dit land wel voor minder vervolgd, dus met die veronderstelde klassenjustitie valt het in zijn geval wel mee. En anders dan Wilders wellicht denkt, of zou wensen, staat hij niet boven de wet. Nederland is immers geen Turkije of welke staat dan ook waar een dictator eenzijdig de dienst uitmaakt.

Politiek proces

Het populisme, de manipulatie en het wij-zij denken waarvan Wilders zich bedient in het publieke domein, en voor de rechtbank, zijn samen te vatten onder het adagium 'wie niet voor mij is, is tegen mij'. Binnen dit uitgangspunt is in het denken van Wilders en zijn PVV geen plaats voor andersdenkenden en diversiteit. Gedrag en handelwijze van de PVV laten dit keer op keer zien. Het is de kern van het politieke handelen van Wilders c.s.: het consequent afwijzen van pluralisme als zelfstandige waarde in een democratie.

Dit gedachtegoed past naadloos in het denken van de omstreden Duitse politieke filosoof Carl Schmitt, voor wie politiek beheerst wordt door het vriend-vijand denken. Vanuit dit perspectief bezien is het niet verwonderlijk dat Wilders de scheiding van machten, de Trias Politica, consequent afwijst.

In zijn ogen is immers niet de vraag relevant of er in rechtspraak aan waarheidsvinding wordt gedaan, er een zoektocht naar rechtvaardigheid plaats vindt of dat een onafhankelijk oordeel wordt gevraagd, maar is enkel de vraag relevant of rechters voor of tegen hem zijn, vriend of vijand.

Dat verklaart ook zijn respectloosheid naar de rechterlijke macht: als dit (proces) stand houdt is het een politiek proces en een PVV-haatproces, zei hij enige tijd geleden. In het vorige proces, 2010/2011 heette het: als ik wordt veroordeeld dan hebben miljoenen terecht geen vertrouwen meer in de rechterlijke macht. En dat wordt niet gezegd in een kroeg, maar door iemand die zich geschikt vindt als leider van een liberale rechtsstaat.

Door het te doen voorkomen dat niet alleen hij terecht staat, maar ook zijn aanhang, maakt Wilders bij voorbaat van het proces een politieke aangelegenheid. Het is Wilders zelf die er een politiek proces van maakt en daar een belang bij denkt te hebben, niet het OM of zijn rechters.

Haatzaaiende uitspraken

In een tijd waarin maatschappelijke onrust, onbehagen, afbrokkeling van gezag en een afkeer van de politiek de overhand hebben is het van belang dat de democratische instituties, ontdaan van emoties en waan van de dag, het plechtanker blijven van de rechtsstaat en dat de principes van de machtenscheiding onverkort overeind blijven.

Alleen op die manier, als het evenwicht tussen de onderscheiden staatsmachten blijft geborgd, kan een staat veiligheid en vrijheid aan zijn burgers garanderen en willekeur en rechtsongelijkheid voorkomen. In deze context moet ook het proces tegen Wilders worden begrepen. Niet zijn beweging staat terecht, noch zijn kiezers, maar Wilders als individu. Zo werkt het in een rechtsstaat en, als onderdeel daarvan, in het strafrecht.

Dat Wilders dit principe niet erkent moet hij zelf weten, maar dat maakt dit uitgangspunt nog niet onjuist of irrelevant. Juist als het spannend wordt is het van belang principes overeind te houden en niet toe te geven aan manipulatie, opportunisme en politiek effectbejag.

Nu het OM, in tegenstelling tot het eerste proces Wilders, dit keer de rug recht lijkt te houden en Wilders voor de rechter brengt, is het aan die andere staatsmacht, de rechterlijke macht, om te bepalen of er schade aan de samenleving en/of haar burgers is toegebracht. Veel ingewikkelder is het niet, alle politieke retoriek van Wilders ten spijt.

De vrijheid om te zeggen wat je wilt, is niet onbegrensd. Dat geldt voor burgers en dat geldt voor politici, ook als je Wilders heet.

Volgens velen in dit land heeft Wilders al te lang zijn gang kunnen gaan met aanstootgevend gedrag, beledigingen en ophitsende, haatzaaiende uitspraken. Daar kun je veel van vinden, maar niet dat het bijdraagt aan een constructieve, beheersbare, samenleving. En was dat nu juist niet ook één van de functies van het strafrecht? Naast die van genoegdoening en rechtvaardigheid? Dat Wilders terecht staat is meer dan terecht.

Bert Schriever is jurist.

undefined