Sta dubbele nationaliteit toe: hoog tijd vanwege de Brexit

Het kabinet maakt geen greintje haast met het concretiseren van de aandacht voor Nederlanders in Groot-Brittannië. Toch is die haast geboden. De positie van Nederlanders daar staat op de tocht als het Verenigd Koninkrijk op 29 maart 2019, dus over een half jaar (mogelijk gevolgd door een onduidelijke overgangsperiode van twee jaar), uit de EU springt. Datzelfde geldt voor Britten in Nederland. De Nederlanders verliezen het op EU-burgerschap gebaseerde recht van vrij verkeer en vestiging, de Britten verliezen het EU-burgerschap en worden in Nederland dus derdelanders, met alle nadelige gevolgen voor hun verblijfsrecht van dien.

In het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ (te vertalen als: fluiten in het donker) van 10 oktober 2017 wordt slechts gesproken van ‘speciale aandacht voor de positie van Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk’. In een andere passage heeft het kabinet het over: ‘een verruiming van de mogelijkheid van het bezit van meerdere nationaliteiten voor aankomende eerste generatie emigranten en immigranten’. En gaat verder: ‘Gelijktijdig komt er voor volgende generaties een verplicht keuzemoment dat daadwerkelijk leidt tot het behoud van niet meer dan één nationaliteit.’

Burgers in de gevarenzone

Gegeven de onzekerheid over de uitkomst van de onderhandelingen tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europa van de 27, waaraan dezer dagen weer een nieuw hoofdstuk wordt gebreid, zoeken burgers die in de gevarenzone zitten een veilig heenkomen.

Een van de routes is het verwerven van de nationaliteit van het land waar men zich heeft gevestigd. Dat wordt op grote schaal beoefend. Zo blijkt uit cijfers die de BBC heeft verzameld over de naturalisatie van Britten in Europa (18 landen leverden cijfers), dat er aanzienlijke toenames zijn tussen 2015 en 2017.

Vooral Duitsland is populair: in 2015 waren het 594 Britten die de Duitse nationaliteit verwierven, in 2017 waren dat er 7.493: meer dan een tienvoud. In België van hetzelfde laken een pak: van 127 personen naar 1.381. In België wonen veel Engelse EU-ambtenaren. In totaal ging het om meer dan 13 duizend Britten die de nationaliteit van een van de 18 lidstaten verwierven.

Nederland ontbreekt: het leverde kennelijk geen cijfers. Dat is niet toevallig: wie Nederlander wil worden, moet in het algemeen zijn oorspronkelijke nationaliteit opgeven. Nederlanders die Brit willen worden moeten hun Nederlanderschap opgeven. Dat maakt de animo op beide fronten verwaarloosbaar, en daarmee staan Nederlanders in Groot-Brittannië in de kou. Daarom is het van het grootste belang dat Nederland nu eindelijk als een van de laatste Europese landen zijn weerstand tegen de dubbele nationaliteit opgeeft.

Nostalgie

Kennelijk heeft D66 iets bereikt bij de onderhandelingen over het regeerakkoord, maar het is te weinig en, naar het zich laat aanzien, ook te laat. De door nostalgie naar de idealen van de natiestaat ingegeven afkeer van meervoudige nationaliteit is hardnekkig. Maar ‘modernisering’ van ons nationaliteitsrecht betekent: aanvaarden van meervoudige nationaliteit.

Dat toekomstige generaties bij meerderjarigheid moeten kiezen, is niet alleen halfhartig, maar bovendien een mijnenveld. In Duitsland is zo’n bepaling daarom al snel weer ontmanteld.

Het is vrijwel uitgesloten dat een geïntegreerde moderniseringswet op tijd tot stand komt, een wet die Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk te hulp schiet door het laten vallen van de eis van afstand van het Nederlanderschap, en buitenlanders (waaronder Britten) toelaat het Nederlanderschap te verwerven zonder verplichting om hun oorspronkelijke nationaliteit in te leveren. Het woordje ‘in samenhang’ staat snelheid in de weg.

Ik pleit daarom voor het losmaken van dit element van de modernisering van ons nationaliteitsrecht, in de hoop dat deze acceptatie van de meervoudige nationaliteit nog op tijd voor de Brexit in ons Staatsblad staat.

_{H.U.Jessurun d’Oliveira is oud-hoogleraar migratierecht aan de UvA en het EUI in Florence.}