Srebrenica blijft een schandvlek, voor de VN, voor de Nederlandse politiek en voor Dutchbat

Het hoogste rechtscollege heeft ­Nederland voor 10 procent aansprakelijk gesteld voor het leed van de nabestaanden van de ­massamoord in Srebrenica. Vorige week werd deze grootste misdaad sinds de Tweede Wereldoorlog, onder het toeziend oog van Dutchbat gepleegd, nog plechtig herdacht in Den Haag. De uitspraak van de Hoge Raad wekt in het licht van de massamoord gauw de indruk van een bizarre vorm van boekhouden met genoegdoening. Zo zien de boze moeders van Srebrenica het om begrijpelijke redenen ook.

Maar zo gaat het nu eenmaal bij het vaststellen van wettelijke aansprakelijkheid, en datzelfde geldt voor de gebruikte argumenten. De Hoge Raad wijst de redenering van het Hof af dat Nederland eerder nog tot 30 procent verantwoordelijk stelde. Daarvoor bracht het Hof in dat Nederland had meegewerkt aan de selectie en evacuatie van de moslimmannen, die uitdraaide op deportatie en uiteindelijk moord door de Bosnische Serviërs. De Hoge Raad wijst die verantwoordelijk af, omdat een eventuele weigering van de Dutchbatters geen verschil had gemaakt voor het lot van de moslimmannen.

Alleen de claim dat de Nederlanders van Dutchbat de 350 mannen op de eigen compound bescherming hadden moeten bieden in plaats van ze te evacueren, snijdt volgens de Hoge Raad hout; en dan nog was de kans dat ze het hadden overleefd zeer klein. Maar ­onmogelijk was het niet geweest, en vandaar de 10 procent aansprakelijkheid van de staat. Nederland blijft dus een beetje verantwoordelijk. Een nare slotsom, maar zo werkt het burgerrecht zoals gezegd nu eenmaal, waar de rechter een aantoonbaar verband wil zien tussen oorzaak en gevolg, om uitspraak te doen over een verschuldigd geldbedrag.

Ook al is het 24 jaar geleden, het schaamrood over de rol van Nederland in het handhaven van dit zogeheten ‘veilige gebied’ wil maar niet wegtrekken. In tegendeel, juist de veronderstelling van de hoogste rechter dat deze afschuwelijke geschiedenis niet anders zou zijn verlopen als Dutchbat zich weerbaarder tegenover Mladic en zijn bende had opgesteld, brengt weer aan het twijfelen. Want een veronderstelling blijft het, ook al is die nu van een percentage voorzien. En belangrijker, juist dit oordeel van de Hoge Raad onderstreept nog eens dat ouderwetse deugden als eer en waardigheid niet in een kasboek zijn uit te drukken. Srebrenica blijft een schandvlek, voor de VN, voor de Nederlandse politiek en voor Dutchbat.