Schaduwrapport: 'Mensenrechtensituatie in Nederland verslechterd'

Mensenrechten zijn toch een Nederlands 'exportproduct', hoe kunnen we het nou zo slecht doen?
'De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken gaat naar het buitenland en zegt dat allerlei landen aan mensenrechteneducatie moeten doen maar hier hebben we na jaren en jaren van aandringen door maatschappelijke organisaties nog steeds geen mensenrechteneducatie op scholen. Het Nederlandse Actieplan Mensenrechten bevat alles behalve actiepunten. We wijzen met het vingertje naar andere landen, maar lossen concrete problemen voor mensen in Nederland niet op. Onze kids doen het slecht ten opzichte van andere landen op het gebied van kennis over mensenrechten. Ook leraren mijden moeilijke onderwerpen in de klas als het om integratie gaat, zo stond deze week weer eens in het AD.'

Dat zijn toch geen mensenrechtenschendingen?
'Mensenrechten gaan over de dagelijkse problemen van mensen, niet alleen over de doodstraf in China. Ik heb het liever over problemen dan over schendingen. Een schending impliceert dat het om hele grote dingen gaat, over mensen die zijn vermoord. Maar alles wat tegen het mensenrechtenverdrag ingaat is tegen de eigen afspraken en daarmee een schending. We moeten de problemen van mensen niet bagatelliseren. In het geval van mensenrechteneducatie houdt Nederland zich niet aan het verdrag. Dat hebben we zelf ondertekend. We spreken er andere landen op aan.

Maar als je grotere problemen wilt horen, denk dan aan etnisch profileren. Het probleem daarbij is niet alleen dat het plaatsvindt in Nederland, een dagelijkse realiteit ook voor de Google manager met een kleur, maar dat ook veel mensen het goed zijn gaan praten. Volgens een peiling van Maurce de Hond steunen 2 op de 3 Nederlanders etnisch profileren en zelfs binnen de politie werd etnisch profileren op het intranet door een groep agenten goedgepraat. Mensen worden afgerekend op hoe ze eruit zien in plaats van wat ze hebben gedaan.'

Wat is nog meer verslechterd de afgelopen vijf jaar?
'In ons rapport hebben wij het ook over de omstandigheden in detentiecentra voor mensen die worden uitgezet. Nederland is al eerder aangesproken over de omstandigheden in die centra. Dat zijn in wezen gevangenissen en mensen in die detentiecentra krijgen weinig frisse lucht. In sommige gevallen worden mensen in isolatiecellen gezet. De 'gevangenen' hebben in wezen weinig verkeerd gedaan behalve dat zij naar Nederland gevlucht zijn en worden uitgezet.'

Welke groepen mensen zijn nog meer de dupe van de verslechterde mensenrechtensituatie in Nederland?
'Mensen die door de crisis zijn geraakt en in hun sociale rechten zijn aangetast. Denk aan arbeidsrechten en cao's die niet worden nageleefd. Verdringing op de arbeidsmarkt omdat Poolse bouwvakkers voor een oneerlijk salaris werken. Klagen kan niet zonder goed contract. Vrouwen die ontslagen worden omdat ze zwanger zijn. Ouderen die niet meer aan de bak komen omdat ze inflexibel zouden zijn of niet zouden weten hoe een PC werkt. Zelfs mensen van 20 jaar zijn al te duur om vakken te vullen in een supermarkt. Totaal absurd. Ook daar gaan mensenrechten over.

'De andere groep zijn vluchtelingen en ongedocumenteerden. Mensen zitten te wachten. Ze vallen totaal tussen wal en schip. Ze mogen niet werken, kunnen zich niet nuttig maken voor Nederland. En dat jaren of decennialang. Dat is mensonterend. We hangen erg aan de paar gemeenten die nu nog opvang als bed, bad en brood bieden. Maar de vraag is: houdt dat stand? En moet de overheid dat niet gewoon organiseren.'

Die mensen hebben geen recht op een verblijfsvergunning, dat is door de rechter zo bepaald. Ze eindeloos bed, bad en brood bieden is toch ook geen oplossing?
'De overheid steekt nu de kop in het zand, alsof de problemen straks vanzelf over gaan. Er is een kleine groep ongedocumenteerden in Nederland. Velen daarvan kunnen niet terug of gaan niet terug. Ze zijn afhankelijk van kerk en gemeente. Gemeenten weten dat een gebrek aan opvang en begeleiding meer problemen voor de openbare orde zal betekenen. En probeer je eens voor te stellen hoe het is om hier in Nederland tussen wal en schip te vallen. Je mag niks. Je kan niks. Ze doen dit echt niet voor de lol. Ik zou zelf helemaal gek worden.'

Welke aanbevelingen heeft u om de mensenrechtensituatie in Nederland te verbeteren?
'We hebben 32 concrete aanbevelingen gedaan. Zorg dat je als Nederland het goede voorbeeld geeft en maak een concreet actieplan mensenrechten, zoals je dat ook van andere landen vraagt. Begin eindelijk met die mensenrechteneducatie op scholen, zodat iedereen weet welke rechten en plichten in dit land gelden. Experimenteer met stopformulieren tegen etnisch profileren. Niet alleen voor onschuldige mensen op straat, maar ook om de agenten te beschermen tegen valse claims. Met grote bevoegdheden als het dragen van een wapen komen ook verantwoordelijkheden. Leg die verantwoordelijkheid niet bij het slachtoffer, maar zorg dat je zelf transparant bent in je handelen. In het Verenigd Koninkrijk zijn de agenten overtuigd. Praat eens met die collega's op straat.'