Samenleving weet vaak niet wat ze wil

'De samenleving heeft altijd gelijk', zegt Louise Fresco, de nieuwe bestuursvoorzitter van Wageningen Universiteit (Ten Eerste, 30 augustus). Voor het onderzoek dat op haar universiteit uitgevoerd zal worden, moet gelden: de samenleving vraagt, Wageningen draait. Zij is niet de enige bestuurder in de academie die dit politiek correcte, opportunistische, maar misplaatste standpunt verkondigt.

En dat maakt het zo zorgelijk. In de eerste plaats zal iedereen met enige historische kennis beseffen dat de samenleving vaak geen gelijk heeft gehad bij het stellen van wetenschappelijke prioriteiten.

Het verguizen van het onderzoek van Buikhuisen (naar de - inderdaad aanwezige - biologie van agressie) en de populariteit van het wetenschappelijk waardeloze onderzoek naar de - niet aangetoonde - effecten van opvoeding op het ontstaan van autisme zijn slechts twee voorbeelden uit mijn eigen vakgebied. En dan, alsof de samenleving altijd weet wat nuttig en nodig is. Zoals Steve Jobs zei: de samenleving weet vaak niet wat ze wil; het bewijs van zijn gelijk zijn de smartphone en iPad die u dagelijks gebruikt. Echte baanbrekende innovatie, zoals die van Jobs, is niet te voorspellen; en als dat wel zo is, mag het die naam niet hebben.

Ik begrijp het, geld wordt schaarser en de geldschieters, waaronder de lokale en Europese subsidiegevers, willen meer invloed hebben op het soort onderzoek dat wordt verricht. Gestuurde wetenschap is er al lang, zo kennen we speciale programma's waar de wetenschap zelf de prioriteiten heeft gesteld. Maar nu moet het ook maatschappelijk relevant zijn. Als gezegd, wie weet wat dat is? Het bedrijfsleven?

Die heeft slechts een beperkt oogmerk, namelijk winst maken. De overheid? Is daar de prioriteit niet politiek ingegeven? De klant dan, in de geneeskunde de patiënt? Met alle respect: weet de patiënt altijd wat nuttig is, welke kant geneesmiddelenonderzoek op moet gaan? Misschien. Maar zaligmakend is het niet.

Daarnaast heeft het aanschurken tegen de maatschappelijke relevantie nog een ander gevaar, en ook dat komt tot uiting in het vernoemde interview: 'Dat in de huidige universitaire evaluaties alleen publicaties en onderwijs tellen. Ik ga inzetten op een derde component: dialoog met de samenleving.' Precies, kwaliteit is niet alleen van belang, maatschappelijke relevantie ook.

Wanneer bestuurders als Louise Fresco de academische scepter gaan zwaaien, dreigt het gevaar dat innovatie en kwaliteit in de wetenschap ten onder zullen gaan aan politieke correctheid en het opportunisme van de middelmaat. En daar vraagt de samenleving zeker niet om.

_{Prof. dr. René S. Kahn, hoogleraar psychiatrie, hoofd Hersencentrum Rudolf Magnus, UMC Utrecht}