Rondvraag nieuwe uitgeverij Das Mag: 'Ze zijn allesbehalve vernieuwend'

Mizzi van der Pluijm, uitgever en directeur van Atlas Contact:

'Ik kan alleen voor onszelf spreken, maar nee, wij zijn niet conservatief in de negatieve zin van het woord. Ik vind het leuk en zinnig wat Das Mag van plan is. Met hun tijdschrift en hun festivals hebben ze laten zien dat ze dingen voor elkaar krijgen. Ik juich ook dit initiatief toe. Alle goede ondernemers zijn welkom in het boekenvak. Hun plan om bijvoorbeeld drieduizend mensen te zoeken als basis van hun uitgeverij, is volgens mij wat je moet doen in deze tijd.

'Ze hebben gelijk dat uitgeverijen minder boeken moeten uitgeven. Wij zijn de afgelopen jaren ook de helft teruggegaan in titels. Voor ons is het geen optie om vijftien boeken per jaar uit te geven. Wij hebben als uitgeverij in totaal een geschiedenis van meer dan 75 jaar. Dus je kunt ons niet vergelijken met een beginnende uitgeverij. Wij hebben de zorg voor al die boeken die de afgelopen 75 jaar bij ons zijn verschenen. In het belang van de schrijvers, of ze nu nog leven of niet, willen we die goed beheren.

'Ik heb een paar vragen aan Daniel en Toine. Ze schrijven dat ze een auteur vijftig procent meer gaan betalen. Maar vijftig procent waarvan, waarover?

'Daarnaast vind ik hun idee zinnig om een boek en een e-book tegelijkertijd te gaan verkopen, wij experimenteren daar ook mee. Maar bij wet mag je dat alleen doen als je het niet apart verkoopt. Hoe gaan ze dat aanpakken, welke prijs gaat hun pakket krijgen? Kortom, ik ben nieuwsgierig.

'Of ik me bedreigd voel? Nee, ik ben dol op concurrentie.'

Eric Visser, oprichter en uitgever De Geus:

'Voor een deel van de uitgeverijen klopt de kritiek van Daniël en Toine, voor een ander deel niet. Niet alle uitgevers lopen voorop bij de nieuwe ontwikkelingen. Bij een aantal wordt nog gewerkt zoals vroeger. Toch ligt het genuanceerder. Want er zijn wel degelijk veel kwalitatief ingestelde uitgeverijen. Ook heb ik een ander idee over de vernieuwingen die Das Mag aankondigt. Die vind ik marginaal en vraag me af of het haalbaar is.

Je kunt over onze uitgeverij niet zeggen dat wij zo maar even tweehonderd boeken de markt opgooien. Zeven jaar geleden besloten wij, na ons beste jaar ooit, om van 120 titels terug te gaan naar zestig titels. Nu werken er twintig mensen bij ons. Omgerekend besteden wij dus veel tijd aan redactie. Meer dan Das Mag van plan is. Wij zijn overigens niet de enige uitgeverij die waarde hecht aan een goede redactie. Een deel van de concerns en enkele zelfstandige uitgeverijen zoals bijvoorbeeld Cossee, Harmonie en Podium doen dat ook.

'Van schrijvers die naar ons zijn overgestapt, horen we dat het een verademing voor ze is hoe wij werken. Charles den Tex die van Prometheus kwam, zegt het regelmatig. Voor Kristien Hemmerechts die van Atlas Contact is gekomen, was het een verademing dat er goed naar haar wordt geluisterd en dat afspraken nakomen de norm is. Er zijn meer auteurs overgekomen die dat kunnen bevestigen.

'Wij denken dat een auteur om financieel rond te kunnen komen in meerdere landen moet worden uitgeven. Daar steken wij veel werk in. Wij hebben er bijvoorbeeld voor gezorgd dat Kader Abdolah in 32 landen is verschenen. De ultieme consequentie is dat wij nu een internationale uitgeverij zijn begonnen, World Editions. Dit jaar geven wij twintig titels in het Engels uit. Dat zijn volgens ons echte vernieuwingen. De neveneffecten zijn groot. Filmrechten worden bijvoorbeeld eerder verkocht van boeken die in het Engels zijn verschenen. Maar ook vernieuwend zijn bijvoorbeeld de Masterclasses van Querido.

Een auteur niet tien maar vijftien procent betalen, zoals Dag Mag gaat doen, noem ik geen fundamentele vernieuwing, dat is onderdeel van de royaltystaffel in het standaardcontract na een bepaalde verkoop.

Daarnaast vind de kritiek van Das Mag op het e-book onterecht. Het is niet ingewikkeld om dat te downloaden maar wij vragen wel een redelijk bedrag voor een ebook. Wij vinden een ebook hetzelfde als een boek. Het enige verschil is dat het ene gedrukt is en het andere niet. De content is hetzelfde. Dat Das Mag het nu gratis weggeeft, vind ik bedenkelijk. Want je geeft iets weg dat niet alleen van de uitgever is maar ook van de auteur.

Ik bewonder de oprichters van Das Mag, ik herken waarom ik zelf ook ooit begonnen ben met uitgeven, ik had dezelfde soort idealen. Wel ben ik benieuwd of ze hun principes waar kunnen maken. Zelf ben ik ook kritisch op uitgeverijen waarvan ik vind dat ze te weinig inhoudelijk werken. Maar het is niet terecht om alle uitgeverijen zo aan te spreken. Ze zouden bepaalde uitgeverijen juist als voorbeeld moeten nemen. Ik heb vertrouwen in de uitgeverij van Das Mag en wil graag ervaringen delen, mochten ze dat willen.'

Joost Nijsen, uitgever Podium:

'Als wat al die wakkere uitgevers anno 2015 zoal ondernemen 'ouderwets' is, dacht ik na lezing van de euforische woorden van Das Mag Uitgevers, dan draag ik dat vaandel vanaf heden met trots. Maar dat is eerlijk gezegd net zo'n onzin, als dit initiatief van Das Mag vernieuwend noemen.

'Vorige week, op een dansvloer in Frankfurt, heb ik Daniël en Toine nog vriendelijk op de schouders geklopt. Ik vond hun tijdschrift en festivals een verrijking van het literaire landschap, en zag met nieuwsgierigheid uit naar de uitgeverij die ze hadden aangekondigd. Ik snap nu waarom ze zo schielijk wegschoten, al hadden ze me wel even mogen bedanken voor de entreetickets die ze via een collega van mij cadeau gekregen hadden ('we hebben geen geld bij ons').

'Wat een ondeskundige en generaliserende voorstelling van zaken geven ze in hun rammelende opiniestuk. Waar vele uitgevers zich al jaren geleden hebben aangepast aan de boekenmarkt van nu, klinkt uit hun kelen een flauwe echo op van wat al tien jaar geleden door verbitterde hipsters op conferenties over de dood van het papieren boek geroepen werd. Uitgevers zouden lukraak uitgeven, lelijke boeken maken, terugdeinzen voor e-books, geen promotie bedrijven, en auteurs onderbetalen. Ik daag ze uit voor een duel op al die punten.

'De hagelschietende uitgevers van 'tweehonderd boeken per jaar' zijn op de vingers van één hand te tellen. Bijna alle uitgevers, van Atlas Contact en De Bezige Bij tot Cossee, Lebowski en Podium, begeleiden elk boek dat ze uitgeven tot in de puntjes. Redactie, boekverzorging, rechtenexploitatie en marketing zijn, sinds de crisisjaren die hen scherpten, doordachter dan ooit. Dit alles verloopt bijna overal in nauwe, vruchtbare samenwerking met hun auteurs, die van deze doorzichtige poging tot zelf-etalering van Das Mag niet onder de indruk zullen raken. Daarvoor weten de meesten te veel van de hoed en de rand.

'Het enige waar ik ze gelijk geef, is de ondergeschoven positie van e-books, al zijn de prijzen lager geworden, en is de verkoop ondanks brede beschikbaarheid nog steeds gering. Maar dat zal veroorzaakt kunnen zijn door een te trage start, die digitale lezers naar het illegale circuit dreven. Voor de rest is echt alles gebakken lucht, bedoeld om zo veel mogelijk publiciteit te creëren ter prompte verleiding van de gezochte 'drie duizend oprichters'.

'Vooral hun weergave van te laag gehouden royalty's is tendentieus. Allereerst geven uitgevers de 15 procent ('50 procent meer') die Das Mag auteurs op hun website zo ruiterlijk toezegt óók, maar doorgaans pas na tienduizend exemplaren, omdat de meeste boeken dan pas quitte gaan spelen. (Wat ik bij Das Mag overigens mis, is of die royalty bij nog meer verkoop wel verder omhoog gaat, zoals bij 'ouderwetse uitgevers'.)

'Los daarvan, reken eens mee. Van de prijs van een boek gaat zo'n 48 procent naar winkel en distributie (of, mocht Das Mag zelf gaan verzenden: opslag, verzendkosten, handling en administratie). Circa 18 procent is kostprijs. Auteur krijgt bij aanvang 10 procent (maar klimt bij meer verkoop tot 17,5 procent). Blijft over 24 procent ter dekking van de bedrijfskosten, voor redactie, promotie, verkoop, rechtenbeheer en administratie. Ik vergeet nog de btw-afdracht (6 procent). Als je niet af en toe een seller had, kon je geen debuut, geen dichtbundel en geen essaybundel meer uitgeven.

'Wie de auteur een hogere royalty belooft, zal dat elders in de prijskolom moeten compenseren. Maar Das Mag belooft ook nog eens schitterende uitgaven. Hogere kostprijs. En twittervergoedingen en spectaculaire presentaties. Dat kan twee dingen betekenen: ze gaan bezuinigen op bedrijfskosten (bijvoorbeeld redactie- en promotiekosten, investeringen in nevenrecht-netwerken, of, ik knipoog even terug naar de opening, Buchmesse-kosten), of ze gaan hun geld ergens anders vandaan halen. Dat laatste is ze gegund, maar dan gaan ze precies zo op de treeplank meereizen als ze al met hun tijdschrift en festivals deden. Want die leuke avonden konden alleen tot stand komen door genereuze medewerking van auteurs die voor hun optredens niet of nauwelijks vergoeding vroegen, van uitgevers die hen structureel gratis boeken ter beschikking stelden voor alle leesclubs, door betalende gasten, en tot slot door subsidies van onder andere het Letterenfonds. In hun eigen blad zijn ze daar wél eerlijk over: 'Onze literaire tempel wordt paniekerig overeind gehouden door:'- volgen wijn- en bierimporteurs, Huis Marseille, ontwerper Vruchtvlees en het EU-fonds Eunic.

'Eerder werd al bekend dat enkele bekende auteurs, zoals Arnon Grunberg, geld stoppen in Das Mag Uitgevers. Creatief, je diensten door derden te laten financieren, en misschien is het wel de toekomst. Maar ga dan niet beweren dat je, anders dan die ouderwetse, schraperige uitgevers, zo genereus bent voor auteurs. Auteurs die gebaat zijn bij een stabiel, langetermijn-beleid in plaats van een strovuur van beloftes.

'Dit alles zou nog draaglijk zijn als ze met echt nieuwe ideeën kwamen in boekverzorging of marketing of auteursbegeleiding, maar daarvan nog geen spoor, op een beetje twitteren na, en drie boekjes voor vijftig euro bij intekening. De paar goede auteurs die ze geworven hebben zijn vooralsnog door andere uitgevers ontdekt en ontwikkeld.

Das Mag, of Das Mag Nie - dat is de kwestie.