Prominente Nederlandse economen: Een Europese aanpak is ook in ons belang

Obstructie is contraproductief. Hoekstra en Rutte maakten een foute keuze over steun aan Italië, betogen hoogleraren Arnoud Boot, Dirk Schoenmaker, Barbara Baarsma en Sweder van Wijnbergen namens bijna tachtig prominente Nederlandse economen.

De Nederlandse opstelling over een gemeenschappelijke financiering van een Europese aanpak van de corona crisis heeft de afgelopen weken een ongekende hoeveelheid onbegrip en frustratie opgeroepen. Ook wij als Nederlandse economen vinden de Nederlandse opstelling niet te verantwoorden. Wij roepen de Nederlandse regering op nu de koers te wijzigen en een Europese aanpak te ondersteunen.

Er is nauwelijks een duidelijker gemeenschappelijke uitdaging te bedenken dan de huidige coronapandemie. De gezondheid van Nederlanders is direct afhankelijk van de gezondheidssituatie in andere landen waar wij contact mee hebben. Nederland blijft niet lang virusvrij als het omgeven is door landen met zieke mensen. En contact is voor een open handelsnatie als Nederland van levensbelang. Handel die wij in de eerste plaats drijven via de interne markt met andere EU-lidstaten.

Terecht wordt in Nederland nu met een groot pakket van maatregelen de economie ’gestut’, met een pakket dat de komende maanden kan oplopen tot 65 miljard worden bedrijven en consumenten op de been gehouden. Maar als misschien wel de meest open economie in de eurozone is het nu zaak om ons aan te sluiten bij een Europese aanpak. Het is ons eigen belang dat landen als Italië, maar ook Spanje en Portugal, de crisis effectief te lijf kunnen. En of we het leuk vinden of niet, de gemeenschappelijke valuta legt hier extra druk op.

De strijd tegen een gemeenschappelijke vijand, het virus, mag de eurozone niet in een crisis storten. Twijfel over de kredietwaardigheid van landen kan op financiële markten gemakkelijk tot een self fulfilling prophecy leiden. Beleggers eisen een hoger rendement vanwege het vermeende risico, waardoor de rente op staatsschuld stijgt. Daarmee nemen de financieringsproblemen voor het desbetreffende land daadwerkelijk toe wat tot een nog hogere risicopremie leidt, enzovoorts.

Contraproductief

Er zijn twee redenen waarom Nederlandse obstructie nu contraproductief is. De eerste is dat de Europese Centrale Bank (ECB) in dat geval weer op eigen houtje zal gaan acteren. Voor zover al gewenst, zullen we er nooit in slagen dit tegen te houden. Dat betekent dat democratische legitimatie en sturing ontbreekt, en de regeringsleiders en parlementen weer hebben gefaald en aan de zijlijn staan. De tweede reden is dat Nederland zijn effectiviteit in Europa moet bewaken, we moeten onze momenten kiezen.

Landen moeten uiteraard hervormen en hun huishoudboekje op orde krijgen. Om dit te bewerkstelligen zullen we in de toekomst zeker van ons moeten laten horen. Maar nu is niet het moment voor die discussie. We moeten daarom ons kruit drooghouden. De gemeenschappelijke dreiging van het virus vraagt inschikkelijkheid en hulp. We kunnen en moeten vanuit onze relatief comfortabele positie solidariteit uitstralen.

Overtuigende Europese actie is nu nodig. Eerste stappen zijn al gezet. De Europese Commissie heeft binnen de huidige begroting tientallen miljarden gevonden, en begrotingseisen zijn versoepeld. De ECB heeft aangekondigd de economie te stimuleren door onder meer voor meer dan 1.000 miljard euro aan schuld op te kopen. Vooral de recente besluiten van de ECB zijn significant, in het bijzonder het Pandemic Emergency Purchase Program. In de marge is ook het ESM iets verruimd.

Draagvlak

Met de door de ECB aangekondigde flexibiliteit, waardoor de ECB ook specifieke landen kan steunen, is de ECB weer in de lead. En dit is problematisch. De ECB kan het niet alleen. Het heeft draagvlak nodig vanuit regeringsleiders, EU en nationale parlementen. Zij moeten zorgen voor democratische legitimatie door met een gemeenschappelijke budgettaire poot de crisis te bestrijden.

De meeste maatregelen zijn echter nationaal van aard. Daarbij valt op hoezeer de noordelijke EU-lidstaten in staat zijn om meer geld uit te geven dan de zuidelijke. Duitsland heeft een steunpakket van meer dan 350 miljard euro aangekondigd. Italië zelf kwam met een pakket van 25 miljard euro, veel minder en ook nog eens veel problematischer vanwege de precaire financiële positie van Italië. Juist nu is pan-Europese backing van zwakkere landen cruciaal. Ook zij moeten een ondersteuningsbeleid kunnen voeren. Het coronavirus is een gemeenschappelijke vijand, en die vergt gemeenschappelijk beleid.

Gezamenlijk

Een oplossing is mogelijk voor specifiek deze situatie, voor deze coronacrisis. Dus geen permanent mechanisme waarbij alle eurostaten voor elkaar garant staan, geen mutualisering van bestaande schuld. Maar wel een gezamenlijke financiering voor de aanpak van de huidige crisis. Voor de hand liggend is de activering van het bestaande noodfonds ESM door, bijvoorbeeld, het aanbieden van kredietlijnen aan lidstaten. Deze moeten specifiek gericht zijn op de crisis, en staan dus los van hervormingsprogramma’s, en de conditionaliteiten daarin.

Het ESM heeft een leencapaciteit van 410 miljard euro, dat kan worden verhoogd. Eventueel kan ook aan crisisbonds (‘coronabonds’) worden gedacht, maar wederom toegespitst op deze crisis. Hoe dan ook zal de ECB rugdekking moeten geven, maar in ieder geval zijn dan de regeringsleiders in de lead.

Nederland ontkomt er niet aan ruimhartiger te zijn, en dit uit te dragen.