Politieke invloed? Nee hoor, de gulle gevers eten alleen boerenkool

Vroeger, toen ik nog een leven had en derhalve hele zondagochtenden katerig in bed doorbracht, schakelde ik vaak in bij Harry Mens’ Business Class om te zien welke ondernemer nu weer een plekje in diens auberginekleurige fauteuils had gekocht. Herbalife, vakantieparken, patserige wijnen: Harry treedt het allemaal al decennialang met een majestueus doorvoelde desinteresse tegemoet – en hoort ondertussen de kassa rinkelen.

Aan die heerlijke ochtenden moest ik denken toen ik deze week in Nieuwsuur Cor van Zadelhoff zag. Bij de afgelopen verkiezingen haalde de 83-jarige vastgoedondernemer 900 duizend euro op voor de campagnekas van de VVD. Al jarenlang organiseert hij etentjes voor de partij in zijn koetshuis, waar vermogende donateurs van gedachten kunnen wisselen met prominente VVD’ers. Daar moeten we ons allemaal niet te veel bij voorstellen, zei Van Zadelhoff tegen Nieuwsuur en eerder al tegen Follow the Money. Het zijn ‘een soort studentenfeestjes’. Sommige donateurs nemen ‘de leukste wijnen’ mee, andere een toetje. ‘Ik serveer boerenkool met worst en Mark Rutte en andere VVD’ers leggen uit waar ze mee bezig zijn.’ Héél gewoon allemaal.

Kopen jullie dan geen invloed, wilde de verslaggever weten. Nee, dat is uit den boze, antwoordde Van Zadelhoff. ‘Over persoonlijke belangen wordt op zo’n avond niet gepraat.’ Ook niet over het verlagen van belastingen bijvoorbeeld? ‘Jawel’, zei de vastgoedondernemer, ‘maar dat is een algemeen persoonlijk belang.’

Dit was natuurlijk de week van de autogordel. Van een minister die kennelijk nooit een autogordel draagt, van woordvoerders die eisen dat de autogordel achteraf in een documentaire geshopt wordt, van documentairemakers die dat nog proberen ook. Mooi is het allemaal niet, maar in de publicitaire wervelstorm kreeg je ook het idee dat de verkiezingswinst van D66 plotseling volledig op conto van deze documentaire werd geschreven. Een film waar 306 duizend mensen naar keken, 305.980 duizend mensen die toch al overwogen op Sigrid Kaag te stemmen en twintig schuimbekkende leden van de toenmalige PVV-fractie. Belangrijker lijkt me het miljoen dat techmiljonair Steven Schuurman in de campagnekas van D66 stortte, maar ja, partijfinanciering is nu eenmaal lang niet zo sexy als een autogordel.

Dankzij de gelekte memo van Pieter Omtzigt staat de Harry Mensisering van de Nederlandse politiek nu meer in de aandacht. De 1,2 miljoen euro die Hans van der Wind aan het CDA doneerde nadat Hugo de Jonge had plaatsgemaakt voor Hoekstra is er immers het meest alarmerende voorbeeld van. ‘CDA-donateurs spinnen garen bij aanpassingen verkiezingsprogramma’, concludeerde Follow the Money vorige week. Drie dagen voor het congres werden er allerlei mkb-vriendelijke voorstellen uit Wopkes hoge hoed getoverd, tot verbazing van sommige CDA-leden en politicologen.

Die laatsten hameren er al jaren op dat Nederland veel te weinig regels heeft op het gebied van donaties aan politieke partijen. ‘Wij zijn het Wilde Westen van politiek geld’, schreef politicoloog André Krouwel na de verkiezingen in NRC. Er is geen maximum, en donateurs kunnen makkelijk anoniem blijven door hun gift via een stichting te doen, zoals bij de etentjes van Van Zadelhoff, of op te knippen in kleine bedragen. Nu ledenaantallen van partijen teruglopen, wordt het grote geld steeds belangrijker. Krouwel: ‘Als gulle gevers geld aan partijen overmaken waarmee campagnes worden betaald, worden geldschieters feitelijk de werkgever van onze volksvertegenwoordigers.’

Naast de VVD hebben ook CDA en D66 businessclubs waar grote donateurs kunnen dineren met politici. In het kader van het algemeen persoonlijk belang stel ik voor dat de gulle gevers voortaan een in­tro­du­cé meenemen: een slechtbetaalde flexwerker, bijstandsouder of iemand die al twaalf jaar wacht op een sociale huurwoning. Ook héél gewone mensen. Over boerenkool met worst doen ze vast niet moeilijk.