Poetins maximalistische doelen vragen om maximale sancties

Een maand geleden bracht de Duitse bondskanselier, Olaf Scholz, een bezoek aan de Amerikaanse president Biden. Het bezoek is vooral memorabel omdat Scholz weigerde te zeggen dat een Russische inval in Oekraïne het einde van Nordstream 2 zou betekenen. Sterker nog, Scholz presteerde het om tijdens de persconferentie en een live interview met Jake Tapper van CNN de naam van het project helemaal niet te noemen. Dat maakte hem tot mikpunt van spot in binnen- en buitenland.

Maar toen de Russen op 22 februari Oekraïne binnenvielen, was Scholz de eerste om Nordstream 2 dood te verklaren. Zijn regering besloot ook wapens aan Oekraïne te leveren, iets wat Duitsland tot dan toe om historische redenen had geweigerd. Bovendien investeert Duitsland dit jaar 100 miljard euro in defensie. Zelfs Nederland, waar het regeringsbeleid zich doorgaans kenmerkt door ‘Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral’, zegt dat alle mogelijke sancties bespreekbaar zijn.

Doordat de buitenlandse reserves die Rusland bij de westerse centrale banken aanhoudt zijn bevroren, kan Poetin slechts over de helft van zijn oorlogskas van ruim 600 miljard dollar beschikken. Nog eens een kwart van de Russische oorlogskas wordt aangehouden in goud en Chinese renminbi, maar volgens de Russische econoom Sergei Guriev zijn ook die reserves niet langer goed bruikbaar. Dat verklaart waarom president Poetin afgelopen zaterdag zei dat hij de westerse sancties als een oorlogsverklaring beschouwt.

Toch gaan de sancties niet ver genoeg. De EU en de VS moeten ook Russische olie en gas in de ban doen om maximale druk op Rusland uit te oefenen. Er zijn alternatieven, ook al zijn die op de korte termijn niet allemaal even duurzaam. Zolang Rusland afnemers vindt voor zijn olie en gas, profiteert Poetin van de stijgende energieprijzen en kan hij zijn oorlogskas blijven spekken. Als de EU en de VS niet langer olie en gas afnemen kan ook Sberbank, de staatsbank die door de meeste Russen wordt gebruikt, van Swift worden afgesloten.

Niet alleen de import van Russische olie en gas, maar ook cryptovaluta ondermijnen de effectiviteit van de sancties. Toen vorige week verschillende Russische banken van Swift werden afgesloten, steeg de koers van bitcoin met 20 procent omdat met crypto de westerse sancties en de Russische kapitaalcontroles omzeild kunnen worden. Er waren al goede redenen om cryptovaluta te verbieden – ze zijn louter speculatief, bedreigen de financiële stabiliteit en worden gebruikt voor criminele activiteiten. Dit moet de druppel zijn.

Het grootste lek is China. De snelste manier om de oorlog te beëindigen, is als president Xi Jinping de telefoon pakt en zijn ambtgenoot Poetin vertelt dat hij ermee op moet houden. Maar vlak voor de opening van de Olympische Spelen kondigden Xi en Poetin juist een ‘partnerschap zonder grenzen’ aan. Het was China’s wraak voor de Amerikaanse diplomatieke boycot van de Winterspelen vanwege de ‘genocide’ in Xinjiang.

Biden heeft na zijn aantreden geen reset van de relaties met China nagestreefd, maar de anti-China-retoriek juist opgevoerd. Biden duidt de strijd tussen de VS en China niet in economische maar in ideologische termen: democratieën versus autocratieën. In plaats van een wig te drijven tussen Amerika’s tegenstanders, heeft Biden met zijn opstelling China en Rusland in elkaars armen gedreven.

Geen land heeft zo geprofiteerd van de val van de Berlijnse muur als China. President Xi, die eind dit jaar verkozen wil worden tot leider voor het leven, heeft er belang bij dat het conflict in Europa niet uit de hand loopt. Het draagvlak voor de Chinese Communistische Partij hangt immers af van de vraag of de CCP erin slaagt om de levensstandaard verder te verhogen. Maar Xi zal het Westen pas te hulp schieten als de oorlog in Oekraïne de Chinese economie dreigt te schaden.

Poetin heeft zulke extreme eisen gesteld – niet alleen neutralisering en demilitarisering van Oekraïne, maar ook totale controle over Oekraïne – dat het voor hem onmogelijk is geworden terug te krabbelen. Westerse landen hebben hun verantwoordelijkheid genomen en sancties afgekondigd die de Russische economie ernstig zullen beschadigen. De volgende stap moet een boycot van olie en gas uit Rusland zijn. Poetins maximalistische doelen vragen om maximale sancties.

Heleen Mees is econoom. Zij schrijft elke week een wisselcolumn met Marcia Luyten.